Uszczelnienie od zewnątrz odsłoniętych elementów istniejących budynków
Outside insulation of open components of existing buildings
Poznaj wymagania wykonawcze podczas prowadzenia prac uszczelniających
Fot. B. Monczyński
Hydroizolację przyziemnej części istniejącego budynku (hydroizolację wtórną), o ile jest to technicznie i/lub ekonomicznie wskazane, należy wykonywać od zewnątrz, to jest w taki sposób, aby całkowicie uniemożliwić wnikanie wody oraz wilgoci w strukturę przegród zagłębionych w gruncie [1].
Zobacz także
Bostik Bostik AQUASTOPP – szybkie i efektywne rozwiązanie problemu wilgoci napierającej
Bostik to firma z wieloletnią tradycją, sięgającą 1889 roku, oferująca szeroką gamę produktów chemii budowlanej dla profesjonalistów i majsterkowiczów. Producent słynie z innowacyjnych rozwiązań i wysokiej...
Bostik to firma z wieloletnią tradycją, sięgającą 1889 roku, oferująca szeroką gamę produktów chemii budowlanej dla profesjonalistów i majsterkowiczów. Producent słynie z innowacyjnych rozwiązań i wysokiej jakości preparatów, które znajdują zastosowanie w budownictwie, przemyśle i renowacji.
STYROPMIN Styropmin XPS PRO – niezawodny do zadań specjalnych
XPS PRO jest najnowszym osiągnięciem ekspertów z firmy Styropmin w dziedzinie skutecznej termoizolacji. To polistyren ekstrudowany, materiał bardziej wytrzymały i twardszy od uniwersalnego styropianu....
XPS PRO jest najnowszym osiągnięciem ekspertów z firmy Styropmin w dziedzinie skutecznej termoizolacji. To polistyren ekstrudowany, materiał bardziej wytrzymały i twardszy od uniwersalnego styropianu. Niezawodny w miejscach trudnych do ocieplenia, z ryzykiem zawilgocenia i dużą amplitudą temperatur, a także narażonych na duże naprężenia ściskające.
Fiberglass Fabrics s.c. Wiele zastosowań siatki z włókna szklanego
Siatka z włókna szklanego jest wykorzystywana w systemach ociepleniowych jako warstwa zbrojąca tynków zewnętrznych. Ma za zadanie zapobiec ich pękaniu oraz powstawaniu rys podczas użytkowania. Siatka z...
Siatka z włókna szklanego jest wykorzystywana w systemach ociepleniowych jako warstwa zbrojąca tynków zewnętrznych. Ma za zadanie zapobiec ich pękaniu oraz powstawaniu rys podczas użytkowania. Siatka z włókna szklanego pozwala na przedłużenie żywotności całego systemu ociepleniowego w danym budynku. W sklepie internetowym FFBudowlany.pl oferujemy szeroki wybór różnych gramatur oraz sposobów aplikacji tego produktu.
Hydroizolacja powinna mieć postać ciągłego i szczelnego systemu o układzie "wanny”, który całkowicie oddzieli budynek lub jego część od wody [2]. Pionowe uszczelnienie zewnętrzne powinno być w funkcjonalny i trwały sposób połączone z nieprzepuszczalną dla wody lub w inny sposób uszczelnioną konstrukcją posadzki na gruncie. Jeśli nie jest to możliwe, należy zaplanować inne zabezpieczenia, specyficzne dla danego obiektu (np. drenaż).
W przypadku obciążenia wilgotnością gruntu oraz niespiętrzającą się wodą infiltracyjną, w strefie połączenia z nieprzepuszczalną dla wody lub odpowiednio uszczelnioną posadzką na gruncie należy wykonać wtórną hydroizolację poziomą przeciw wilgoci podciąganej kapilarnie. Rozwiązanie takie nie jest jednak właściwe w przypadku występowania wody spiętrzającej się lub napierających wód gruntowych.
Odpowiednio zaprojektowane i wykonane wtórne uszczelnienie zewnętrzne może mieć zastosowanie w przypadku każdej z czterech form obciążenia wodą w gruncie [2]. Należy upewnić się, czy wszystkie stosowane materiały są kompatybilne (tj. nie oddziałują na siebie w sposób powodujący ich destrukcję [3]) - nie tylko ze sobą, ale również z materiałami hydroizolacyjnymi, które występują na uszczelnianej powierzchni.
Projekt hydroizolacji wtórnej powinien uwzględniać prawidłowe zabezpieczenie wszelkich miejsc krytycznych, tj. miejsc zakończenia uszczelnienia, połączeń różnych elementów konstrukcji, spoin roboczych i dylatacyjnych, przejść instalacyjnych itp.
Przed przystąpieniem do prac uszczelnianą powierzchnię należy odsłonić (odkopać), tak aby stworzyć odpowiednią przestrzeń dla planowanego frontu robót, oraz w odpowiedni sposób przygotować [2]. Należy przy tym uwzględnić wpływ, jaki odkopanie budynku może mieć na stabilność jego konstrukcji - jeśli to konieczne budynek należy odkopywać i uszczelniać odcinkowo (FOT. 1).
Podczas prowadzenia prac uszczelniających należy przestrzegać specyficznych dla danego produktu wytycznych oraz specyfikacji producenta. Powierzchnię przygotowaną do uszczelnienia należy zazwyczaj w odpowiedni sposób zagruntować, przy czym rodzaj i sposób aplikacji preparatu gruntującego musi być dopasowany zarówno do podłoża (rodzaj, chłonność, wilgotność, występujące stare powłoki hydroizolacyjne), jak i do wybranego systemu hydroizolacji.
Przed przystąpieniem do nakładania warstwy uszczelniającej należy zachować zalecane przez producenta systemu czasy oczekiwania.
W przypadku wykonywania hydroizolacji wtórnej z modyfikowanych tworzywami sztucznymi bitumicznych mas grubowarstwowych (KMB/PMBC) materiał należy nakładać na przygotowane i zagruntowane podłoże metodą szpachlowania lub przy użyciu odpowiedniego urządzenia do natrysku.
Jak każdą izolację powłokową (tj. aplikowaną w postaci płynnej lub półpłynnej), materiał należy nakładać w co najmniej dwóch warstwach (operacjach roboczych), tak aby sumaryczna grubość powłoki odpowiadała wymaganiom podanym w TABELI 1 i TABELI 2 (należy przy tym zachować podane przez producenta grubość warstwy mokrej oraz zużycie materiału).
Aby zapewnić prawidłowe wysychanie materiału oraz zapobiec powstawaniu spękań, należy ponadto zwrócić uwagę, aby przewidziana grubość warstwy w stanie mokrym w żadnym miejscu nie została przekroczona o więcej niż 100%.
W zależności od występującego obciążenia wodą może być wymagane wtopienie w pierwszą warstwę uszczelnienia wkładki wzmacniającej. Zastosowanie wkładki "wymusza" aplikację materiału w dwóch cyklach roboczych oraz nałożenie warstw o odpowiedniej grubości, a ponadto zwiększa wytrzymałość na ściskanie masy KMB.
Przy stałych obciążeniach, jakimi są ciężar gruntu i ciśnienie wody, może wystąpić zmniejszenie grubości suchej powłoki. Ewentualne zmniejszenie grubości suchej powłoki nie prowadzi automatycznie do braku działania uszczelnienia. Należy mieć jednak pamiętać, że mas KMB nie powinno się stosować w przypadku konstrukcji posadowionych w gruncie na głębokości większej niż 3 m [4].
Sztywne cienkowarstwowe zaprawy (szlamy) uszczelniające (MDS) można stosować wyłącznie na podłożach mineralnych. Z uwagi na brak możliwości mostkowania rys, podłoże nie może być podatne na spękania. Elastyczne szlamy uszczelniające są w stanie mostkować pęknięcia rzędu rys skurczowych (< 0,2 mm) i (o ile dopuszczają to zalecenia producenta) mogą być również stosowane na podłożach innych niż mineralne. Materiał należy nakładać w minimum dwóch warstwach metodą malarską (potocznie określanej metodą szlamowania), urządzeniem natryskowym, względnie poprzez szpachlowanie.
W praktyce zastosowanie szlamów uszczelniających w istniejących budynkach ogranicza się najczęściej do wykonania uszczelnienia strefy cokołowej oraz wykonania tzw. izolacji pośredniej w miejscu występowania wilgoci działającej od strony podłoża.
Elastyczne polimerowe powłoki grubowarstwowe (FPD) jako materiał nowej generacji nie zostały jeszcze ujęte w istniejących normach oraz wytycznych, jednakże jako materiał łączący właściwości elastycznego szlamu uszczelniającego (MDS) oraz bitumicznej powłoki grubowarstwowej (KMB), może być z powodzeniem stosowany do wykonywania wtórnych hydroizolacji zewnętrznych (z uwagi na brak ogólnych zaleceń należy w tym wypadku zwrócić szczególną uwagę na zalecenia producenta).
RYS. 1. Ogólny schemat wykonania wtórnej hydroizolacji zewnętrznej w przypadku obciążenia wilgocią gruntu lub wodą niewywierającą ciśnienia. Oznaczenia: 1 - tynk zewnętrzny, 2 - tynk cokołu, 3 - uszczelnienie strefy cokołowej (MDS lub FPD), 4 - uzupełnienie zmurszałych spoin (opcjonalnie), 5 - warstwa ochronna, względnie izolacja perymetryczna, względnie warstwa drenażowa, 6 - wtórna hydroizolacja pionowa (np. KMB lub FPD), 7 - warstwa wyrównująca, 8 - wtórna izolacja pozioma, 9 - mineralna faseta uszczelniająca, 10 - drenaż, 11 - mineralny szlam uszczelniający (MDS); rys.: [1]
Materiał należy nakładać w minimum dwóch warstwach metodą szpachlowania, szlamowania lub natrysku. Z uwagi na zwiększoną przyczepność można go nakładać zarówno na podłoża mineralne, jak i niemineralne. Charakteryzuje się on zwiększoną zdolnością mostkowania rys, a dzięki wysokiej odporności na nacisk może być stosowany w przypadku budynków posadowionych głębiej niż 3 metry poniżej poziomu gruntu (RYS. 1).
Strefa cokołowa budynku powinna być zabezpieczona przeciw wodzie rozbryzgowej poprzez wykonanie uszczelnienia do wysokości 50 cm powyżej poziomu przylegającego terenu oraz zakończona w sposób uniemożliwiający wnikanie wód opadowych pod hydroizolację [3]. Uszczelnienie cokołu powinno być prawidłowo (tj. w sposób ciągły) połączone z pionową hydroizolacją poniżej poziomu terenu. W przypadku gdy cokół został w inny sposób (np. poprzez hydrofobizację) zabezpieczony przed wodą rozbryzgową, można odstąpić od wykonywania dodatkowej warstwy uszczelnienia. W takim wypadku wtórną hydroizolację pionową przyziemia należy zakończyć w taki sposób, aby uniemożliwić wodzie rozbryzgowej wnikanie (podciekanie) pod powierzchnię wtórnego uszczelnienia.
Sposób uszczelnienia tzw. miejsc krytycznych, jako obszarów szczególnie narażonych na uszkodzenia i nieszczelności wymaga szczególnej ostrożności w planowaniu i wykonaniu, a w szczególności musi być dostosowany do specyfiki obiektu.
Górne zakończenie hydroizolacji pionowej następuje zazwyczaj poprzez jej ciągłe połączenie z izolacją strefy cokołowej. Z kolei dolne zakończenie hydroizolacji powinno się znajdować co najmniej 10 do 15 cm (w zależności od rodzaju obciążenia wodą) poniżej górnej krawędzi ławy lub płyty fundamentowej. W miejscach połączeń z elementami nie posiadającymi uszczelnienia (np. naświetlami) materiał hydroizolacyjny należy wywinąć co najmniej 15 cm na element przylegający. W miejscach połączeń dwóch różnych materiałów (np. w miejscu przejścia w strefę cokołową), muszą one zachodzić na siebie na co najmniej 15 cm (szczególną uwagę należy zwrócić na kompatybilność systemu).
Powierzchnie styku oraz zakończenia istniejących hydroizolacji (FOT. 2) należy usunąć w pasie min. 30 cm, aż do momentu odsłonięcia nośnego podłoża.
FOT. 2. Istniejące uszczelnienie może (pod pewnymi warunkami) stanowić podłoże pod hydroizolację wtórną; fot.: B. Monczyński
Pozostałą część istniejącego uszczelnienia należy dokładnie oczyścić, przy czym wszelkie luźne fragmenty również należy usunąć. Istniejące izolacje mogą stanowić podłoże pod grubowarstwowe powłoki bitumiczne, o ile oba materiały są ze sobą kompatybilne (powłoki smołowe są na ogół nieodpowiednie jako podłoża pod grubowarstwowe masy bitumiczne). W przypadku wątpliwości zgodność obu materiałów należy potwierdzić. Ponadto istniejącą izolację należy sprawdzić pod kątem przyczepności do podłoża. Na oczyszczone stare uszczelnienie należy nałożyć zalecany przez producenta hydroizolacji wtórnej środek, którego zadaniem jest zapewnienia odpowiedniej przyczepności nowej powłoki.
Podczas wykonywania wtórnej hydroizolacji od zewnątrz szczególną uwagę należy zwrócić na wszelkie złącza konstrukcyjne. Wybór sposobu uszczelnienia złączy zależy od jego typu, rodzaju elementów występujących po obu stronach złącza, rodzaju podłoża pod hydroizolację oraz typu obciążenia wodą.
Rozróżnia się dwa podstawowe typy złączy: spoiny robocze oraz dylatacyjne (ruchome).
Spoiny robocze to połączenia o niewielkiej szerokości i nieznacznym ruchu krawędzi złącza. Przykładem takiego złącza w konstrukcjach murowych jest miejsce styku ścian konstrukcyjnych z posadzką.
Spoiny dylatacyjne to złącza o różnych szerokościach, o znacznych przesunięciach wzajemnych krawędzi złącza. Przykładem złączy ruchomych są dylatacje technologiczne, termiczne, konstrukcyjne oraz przeciwdrganiowe. W celu uszczelnienia złącza w pierwszą warstwę wtórnego uszczelnienia wtapia się wkładkę wzmacniającą lub (szczególnie w przypadku dylatacji) systemową taśmę uszczelniającą, przy czym rodzaj taśmy musi być dopasowany do rodzaju i szerokości złącza - przykładowe rozwiązanie uszczelnienia spoiny dylatacyjnej przedstawia RYS. 2.
RYS. 3. Uszczelnienie przejścia instalacyjnego (rurowego) w przypadku obciążenia wilgocią gruntu i/lub niespiętrzającą się wodą infiltracyjną. Oznaczenia:1 - warstwa ochronna, względnie izolacja perymetryczna, wzgędnie warstwa drenażowa, 2 - przejście instalacyjne, 3 - faseta z FPD lub KMB, 4 - wtórna hydroizolacja pionowa (np. KMB lub FPD); rys.: [1]
Alternatywą do uszczelnienia powierzchniowego jest iniekcyjne wypełnienie spoiny suspensją cementową, żywicą epoksydową lub poliuretanową (w przypadku spoin roboczych) lub też odpowiednim żelem, np. akrylowym (w obu przypadkach).
Przebicia hydroizolacji, takie jak rury, wsporniki czy kable, w obszarze występowania wody nienapierającej, spiętrzającej się wody infiltracyjnej oraz wody pod ciśnieniem [2] uszczelnia się przy pomocy specjalnych kołnierzy uszczelniających (przejść szczelnych).
W przypadku ekspozycji na wilgotność gruntu oraz niespiętrzającą się wodę infiltracyjną wystarczające jest połączenie materiału hydroizolacyjnego z istniejącym elementem przejścia, w sposób wskazany przez producenta stosowanego uszczelnienia. Materiał hydroizolacyjny należy wyprowadzić na element przejścia na co najmniej 5 cm. W przypadku grubowarstwowych mas bitumicznych (KMB) w miejscu połączenia z elementem przejścia formuje się fasetę z materiału uszczelniającego (RYS. 3).
FOT. 3. Uszczelnienie przejścia instalacyjnego przy zastosowaniu polimerowej powłoki grubowarstwowej (FPD); fot.: B. Monczyński
Wystarczającą przyczepność masy bitumicznej do materiału, z którego wykonano element przejścia, można uzyskać np. poprzez uszorstnienie jego powierzchni. W przypadku polimerowych powłok grubowarstwowych (FPD) można zastosować dodatek suszonego piasku kwarcowego (dodatek piasku pozwala na łatwiejsze formowanie fasety). Masy polimerowe wykazują też zwiększoną przyczepność do podłoży niemineralnych, takich jak PVC czy elementy metalowe (FOT. 3).
TABELA 3. Wymagania dotyczące klejenia płyt ochronnych lub termoizolacyjnych w przypadku renowacji hydroizolacji zewnętrznej [1]
Alternatywnym rozwiązaniem jest uszczelnienie przy pomocy specjalnych kołnierzy klejonych, przy czym z reguły znajdują one zastosowanie jedynie w przypadku przejść pod kątem prostym do elementu konstrukcji (co w przypadku istniejących obiektów ma miejsce relatywnie rzadko).
Podczas wypełniania wykopu miejsce uszczelnienia przejść należy też w odpowiedni sposób zabezpieczyć. W kontekście planowania dalszych prac uszczelniających należy dążyć do uzyskania pomiędzy poszczególnymi przejściami, oraz innymi sąsiadującymi elementami, odległości większej niż 30 cm lub zastosować specjalnie formowane elementy uszczelniające.
Wtórną hydroizolację zewnętrzną należy chronić przed obciążeniami punktowymi i/lub liniowymi, w tym również tymi powstającymi podczas zagęszczenia gruntu przy wypełnianiu wykopu. W tym celu należy zastosować odpowiednie warstwy ochronne. Do układania warstw ochronnych można przystąpić nie wcześniej, niż po całkowitym wyschnięciu/związaniu materiału uszczelniającego. Ponadto materiały ochronne powinny być kompatybilne z zastosowanym materiałem hydroizolacyjnym. W tym celu stosuje się np. stabilne wymiarowo arkusze folii wytłaczanej (tzw. kubełkowej) - układane kubełkami na zewnątrz - z warstwą poślizgową z folii budowalnej.
Płyty ochronne mogą również przejąć funkcję warstwy drenażowej. Rolę warstwy ochronnej mogą także pełnić płyty izolacji perymetrycznej (termoizolacji) [5]:
- płyty z twardej pianki z polistyrenu ekstrudowanego (XPS),
- płyty ze spienionego szkła (GS),
jak również (pod warunkiem, że mają dopuszczenia do takiego zastosowania):
- płyty styropianowe (EPS),
- płyty poliuretanowe (PUR).
Jeśli to konieczne należy zastosować dodatkową warstwę chroniącą przed przerastaniem korzeni.
W przypadku występowania wody spiętrzającej się oraz wody pod ciśnieniem płyty należy kleić całopowierzchniowo, aby uniemożliwić wnikanie wody między płyty a hydroizolację (TABELA 3).
Częścią ogólnej koncepcji wtórnej hydroizolacji zewnętrznej może być system odwadniający (drenaż). System drenażowy stosowany w przypadku występowania gruntów spoistych lub nieprzepuszczalnych, w celu zredukowania obciążenia wodą spiętrzającą się od obciążenia wodą niespiętrzającą się. Instalacja systemu odwodnienia jest możliwa tylko wówczas, gdy gromadzona woda może zostać w odpowiedni sposób odprowadzona. Należy ponadto zapewnić utrzymanie stałej funkcjonalności systemu drenażowego poprzez jego regularną konserwację.
Literatura
- WTA Merkblatt 4-6-14, "Nachträgliches Abdichten erdberührter Bauteile". Wissenschaftlich-Technische Arbeitsgemeinschaft für Bauwerkserhaltung und Denkmalpflege e.V., München, 2014, s. 35.
- B. Monczyński, "Wtórna hydroizolacja przyziemnych części budynków", "IZOLACJE" 4/2019, s. 120-125.
- B. Francke, "Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych. Część C: Zabezpieczenia i izolacje. Zeszyt 5: Izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części podziemnych budynków", Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 2016, s. 32.
- Deutsche Bauchemie e.V., "Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtungen mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) - erdberührte Bauteile, 3. Ausgabe, Mai 2010". Frankfurt am Main, 2010, s. 40.
- B. Monczyński, "Termoizolacja fundamentów w domach podpiwniczonych", "Inżynier Budownictwa" 9/2015, s. 59-62.