Trudne detale tarasów i balkonów

Kiedy planuje się budowę domu, można wybrać zakup typowego projektu (przystosowanego później do konkretnych warunków przez uprawnionego projektanta) lub zlecić wykonanie projektu indywidualnego.

W pierwszym przypadku zwykle jest to tzw. projekt architektoniczno-budowlany, niezbędny do uzyskania pozwolenia na budowę, ale niezawierający rozrysowanych szczegółów i detali balkonów czy tarasów lub traktujący to zagadnienie bardzo pobieżnie, co może w przyszłości skutkować czasochłonnymi i kosztownymi problemami z wilgocią i uszkodzeniem połaci.

W przypadku projektu indywidualnego inwestor powinien świadomie współpracować z projektantem przy doboru rozwiązania konstrukcyjnego balkonu czy tarasu. Pozwala to zaoszczędzić nie tylko czas i nerwy, lecz także pieniądze.

Warianty uszczelnienia

Istnieją dwa warianty uszczelnienia: powierzchniowe oraz drenażowe. Istotą powierzchniowego odprowadzenia wody jest wykonanie takiej warstwy użytkowej (okładziny z płytek), po której cała woda opadowa odprowadzana jest na zewnątrz.

Wymusza to wykonanie uszczelnienia podpłytkowego (zwanego także zespolonym), niedopuszczającego do penetracji wilgoci w warstwy tarasu/balkonu (RYS. 1-2).

W wariancie z drenażowym odprowadzeniem wody część wody opadowej wnika w specjalną warstwę wodoprzepuszczalną (RYS. 3-4) i odprowadzana jest poza połać przez specjalne profile z otworami.

Przykłady błędów wykonawczych

Próg drzwiowy jest specyficznym miejscem. Choć konieczność uszczelnienia tego obszaru wydaje się oczywista, często dochodzi tu do zaniedbań wykonawczych. Na FOT. 1–7 przedstawiono przykładowe błędy.

W przykładzie przedstawionym na FOT. 1 drzwi obsadzono w taki sposób, że zabrakło miejsca na warstwy tarasu.

Paradoksalnie, nie byłoby tu większego problemu z doklejeniem hydroizolacji do stolarki. FOT. 2 pokazuje przyklejenie izolacji międzywarstwowej do stolarki w sposób uniemożliwiający wykonanie uszczelnienia podpłytkowego.

Nie pozostawiono również miejsca na warstwę użytkową z płytek (nie wspominając o układzie drenażowym).

Na FOT. 3 widać wiele błędów, w tym przewód elektryczny wyprowadzony z dylatacji brzegowej wykonanej z dwóch warstw papy. FOT. 4 przedstawia błędy często spotykane w blokach mieszkalnych.

Na balkonie z FOT. 5 wykonawca albo źle wymierzył wielkość otworu, albo zamontował zbyt wysokie drzwi, a na tarasie z FOT. 7 zapomniano o uszczelnieniu strefy progu drzwiowego i dylatacji przy ścianie.

Zdarzają się także bardziej rażące błędy, np. gdy poziom warstwy użytkowej połaci tarasu jest kilka cm wyżej niż posadzka w pomieszczeniu.

Z błędów przedstawionych na FOT. 1-7 wynika, że podczas projektowania tarasu i balkonu trzeba zwrócić uwagę na:

• lokalizację, rodzaj budynku i sposób użytkowania połaci (budynek użyteczności publiczne, mieszkalny itp.),
• koncepcję uszczelnienia (uszczelnienie zespolone, układ drenażowy) i rodzaj warstwy użytkowej,
• wymagania techniczne i użytkowe (np. możliwość przejazdu wózkami inwalidzkimi),
• poziom posadzki wewnątrz oraz warstwy użytkowej tarasu,
• konstrukcję i rodzaj drzwi (otwierane, przesuwne),
• rodzaj materiału uszczelniającego (rolowy, bezspoinowy),
• obecność dodatkowych elementów (np. prowadnic rolet zewnętrznych).

Niezwykle ważne jest, by przyjęte rozwiązanie projektowe umożliwiało wykonanie hydroizolacji. Każda niepotrzebna krawędź, załamanie itp. to potencjalne miejsce utrudniające wykonanie szczelnego połączenia.

Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejscowienie oraz sposób i moment montażu rolet zewnętrznych. Zbyt wczesne zamontowanie prowadnic może wręcz uniemożliwić wykonanie uszczelnienia.

Sposoby odwodnienia połaci

Na etapie wyboru rodzaju uszczelnienia należy także przeanalizować sposób odwodnienia połaci. Nie może on utrudniać wykonania hydroizolacji, ani komplikować wyprofilowania spadków.

Na RYS. 5–10 przedstawiono kilka typowych przykładów. W bardziej skomplikowanych konstrukcjach konieczna jest indywidualna analiza.

Należy także pamiętać, że wyprofilowanie spadków ma bezpośredni wpływ na grubość warstwy spadkowej, co przy złym zaplanowaniu odwodnienia może powodować problemy z zapasem wysokości czy załamaniem powierzchni połaci.

Podczas projektowania takich elementów konstrukcyjnych jak strop czy płyta balkonowa/tarasowa należy zatem uwzględnić zapas wysokości niezbędny do poprawnego wykonania wszystkich warstw (co jest nagminnie pomijane).

Zapas wysokości

Istnieje pewna sprzeczność związana z wymogami Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], i zaleceniami wynikającymi z konieczności zapewnienia absolutnej szczelności połaci w obszarze stolarki okiennej.

Zgodnie z pierwszym dokumentem należy zapewnić maks. 2 cm progu. Z kolei wytyczne ITB [2] mówią o 15 cm wywinięcia izolacji na stolarkę. Także niemieckie normy i wytyczne (DIN 18195:2000-08 [3], „Außenbeläge…” [4]) do zapewnienia skutecznej hydroizolacji wymagają przynajmniej 15 cm zakładu hydroizolacji na stolarkę, co skutkuje powstaniem kilkunastocentymetrowego progu w przejściu.

Uzasadnieniem tego wymogu jest konieczność zapewnienia absolutnej szczelności w tym obszarze. Zasadność tego postanowienia potwierdzają liczne przypadki zawilgoceń warstw podłogi w pomieszczeniu przyległym do drzwi balkonowych.

Z kolei „Dachbegrünungsrichtlinie…” [5] mówią o min. 5 cm progu, ale wymagają odprowadzenia wody bezpośrednio spod drzwi (w praktyce wymaga to zastosowania kratki odpływowej bezpośrednio pod drzwiami).

Dla osób niepełnosprawnych optymalne są przejścia bezbarierowe, czyli próg o wysokości ≤ 2 cm (za tzw. niski próg przyjmuje się próg nie wyższy niż 5 cm).

Jak jednak rozwiązać problem hydroizolacji tego detalu i odpowiednio szybkiego odprowadzenia wody, tak aby nie doszło do zawilgocenia w pomieszczeniu?

Wymaga to stosowania przemyślanych rozwiązań. Punktem wyjścia jest zawsze odpowiednie zaplanowanie prac oraz przyjęcie zapasu wysokości dostosowanego do konkretnego profilu drzwiowego, sposobu jego montażu oraz grubości warstw połaci.

Informacje te muszą być precyzyjnie podane w dokumentacji projektowej na rysunkach detali, a także wykonane z dokładnością do 1 mm.

Drzwi tarasowe mogą być dość ciężkie (zwłaszcza gdy są kilkuskrzydłowe), dlatego ich montaż musi być wykonany profesjonalnie. Mogą być również podmurowane, np. bloczkami na całej szerokości (można też stosować systemowe profile bazowe).

Takie informacje należy wcześniej uzyskać od firmy produkującej stolarkę i po konsultacji sposobu uszczelnienia progu z producentem systemu hydroizolacji tarasu wpisać sposób montażu w dokumentację projektową. Zasadniczo izolacja powinna być klejona do części stolarki do tego przeznaczonej.

Konieczne może być także docieplenie progu murowanego. Samo uszczelnienie wykonuje się za pomocą systemowej taśmy. W przypadku taśmy butylowej jeden bok należy przykleić do oczyszczonej i odtłuszczonej części stolarki, a drugi zatopić w uszczelnieniu zespolonym.

Do przyklejenia boku taśmy do stolarki można stosować również elastyczną żywicę uszczelniającą (sposób przygotowania powierzchni należy skonsultować z producentem żywicy, potrzebne może być np. dodatkowe gruntowanie).

Taki sposób uszczelnienia wymaga odpowiedniego zapasu wysokości. Problemy mogą pojawić się w przypadku zbyt nisko obsadzonych drzwi tarasowych (FOT. 1–3).

O ile błąd pokazany na FOT. 1 da się naprawić (choć wymaga to specjalnego rozwiązania), to sytuacja na FOT. 2 wymaga już usunięcia warstw konstrukcji. W czym tkwi błąd? Widać to na FOT. 4–6.

Aby zapewnić szczelność na styku z ościeżnicą, nie wystarczy wypełnić szczeliny przy drzwiach elastyczną masą silikonową, zwłaszcza gdy szczelina ma 2-3 mm szerokości.

Szczelność w tym obszarze może zostać zapewniona jedynie przez odpowiednie połączenie powłoki wodochronnej ze stolarką lub profilem montażowym, dlatego tak istotny jest odpowiedni zapas wysokości.

Aby uniknąć progu o wysokości 15 cm, można wykonać dodatkowy stopień przy drzwiach (FOT. 8). W pokazanym rozwiązaniu nie wykonano jednak tego detalu poprawnie. Problemem jest zwłaszcza styk pionowej płytki progu przy drzwiach z płytką poziomą oraz płaszczyzną połaci.

Skoro płytka cokołowa powinna znajdować się min. 5 mm nad płytką połaci, to także w tym przypadku zasada ta powinna być zachowana. Dotyczy to także poziomej płytki stopnia. Dodatkowo, obie spoiny powinny być wypełnione elastyczną masą dylatacyjną.

Na RYS. 11 pokazano próg drzwiowy balkonu z uszczelnieniem podpłytowym. Stopień przy progu pełni tu także funkcję termoizolacyjną. Można go wykonać np. z przyciętego bloczka z betonu komórkowego.

Trzeba jednak wówczas pamiętać, by uszczelnienie zespolone wykonać także pod bloczkiem. Izolację pod bloczkiem można pominąć tylko wtedy, gdy nie pełni on funkcji termoizolacyjnej i wykonany jest na polimerowo-cementowej warstwie sczepnej.

Dodatkowego ocieplenia progu drzwiowego można uniknąć, jeżeli do montażu stolarki stosuje się tzw. profile bazowe lub poszerzenia przykręcane od spodu do ramy drzwi.

Należy dopilnować, by od strony zewnętrznej profil był lekko cofnięty, co zdecydowanie ułatwia wykonanie izolacji, tak by wchodziła ona pod ramę drzwi.

Profile bazowe charakteryzują się znacznie lepszą ciepłochronnością od murowanego progu drzwiowego. Brak konieczności dodatkowego docieplenia tej strefy znacznie upraszcza sytuację, zwłaszcza na balkonach.

W przypadku tarasu naziemnego dość newralgiczna jest dylatacja przy progu drzwiowym. Jest to potencjalne miejsce występowania mostka termicznego, zwłaszcza gdy dylatacja między płytą a ścianą jest termoizolacją.

Do tego sytuację może utrudniać np. stopień przy drzwiach (gdy poziom płyty jest sporo niższy od poziomu posadzki w pomieszczeniu). Jak rozwiązać ten problem? Na RYS. 12 detal uszczelnienia ze stolarką – wariant z dociepleniem progu.

W takiej sytuacji – zwłaszcza przy grubej termoizolacji w gruncie – można rozważyć zastosowanie płytki o szerokości dopasowanej do grubości polistyrenu ekstrudowanego (stosowanie innego materiału jest w tej sytuacji niedopuszczalne). Identyczny będzie wariant z profilem niewymagającym dodatkowej termoizolacji.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku tarasu/balkonu z drenażowym odprowadzeniem wody. Wytyczne niemieckie wymagają wykonania min. 15 cm progu przy drzwiach, ale zezwalają jednocześnie na jego obniżenie do 5 cm pod warunkiem odprowadzenia wody opadowej bezpośrednio spod drzwi.

Układ drenażowy i zastosowanie specjalnego korytka/kratki oraz profili drzwiowych pozwala także na wykonanie progu bezbarierowego (pod warunkiem wcześniejszego zastosowania odpowiednich rozwiązań technicznych: koncepcji uszczelnienia, grubości warstw i zapasu wysokości, przy zachowaniu absolutnej szczelności ze względu na wodę opadową i ciągłości warstw termoizolacyjnych).

Problemu nie rozwiązuje samo zamontowanie kratki wpustowej. Należy uwzględnić także obecność wody rozbryzgowej oraz spiętrzającej się wody odprowadzanej przez kratkę. Przy intensywnych opadach i zbyt wolnym odprowadzaniu wody przy progu drzwiowym może dojść do spiętrzenia.

Dodatkowym niebezpieczeństwem jest to, że krawędź powłoki wodochronnej może znajdować się poniżej poziomu warstwy użytkowej i w razie „zatoru” może znaleźć się w wodzie. Aby rozwiązać ten problem, trzeba przede wszystkim zapewnić szybkie i skuteczne odprowadzanie wody opadowej.

Kratka wpustowa musi być zabezpieczona przed zapchaniem opadłymi liśćmi czy innymi zanieczyszczeniami. Dodatkowo, samo odprowadzenie wody spod drzwi musi być bardzo skuteczne, aby przy intensywnych opadach nie doszło do tworzenia się zastoin wody.

Dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie niewielkiej modyfikacji strefy przy kratce (RYS. 13). Pozwala to odprowadzić wodę z kratki bezpośrednio do maty drenującej (RYS. 14). Alternatywnie można zastosować wariant pokazany na RYS. 15.

Dzięki pochyleniu kratki w kierunku połaci można zredukować oddziaływanie wody rozbryzgowej i wykonać izolację do poziomu nie niższego niż poziom warstwy użytkowej, co zmniejsza ryzyko penetracji wody pod powłokę hydroizolacyjną (tego typu rozwiązanie jest mniej podatne na ewentualne błędy wykonawcze). Na RYS. 16–18 pokazano kilka detali.

Warto zwrócić uwagę, że tego typu rozwiązanie jest także możliwe w przypadku układania płytek na kleju na macie drenującej. Wówczas należy jednak zachować próg o wysokości przynajmniej 5 cm.

Rozwiązanie progu jest także uzależnione od sposobu montowania stolarki. Na RYS. 18 stolarka mocowana jest na systemowym, ocieplonym profilu montażowym, a płyta nośna – na łączniku izotermicznym. Warstwą użytkową są płytki klejone do maty drenującej.

Zastosowanie ocieplonego profilu do mocowania stolarki pozwala na wykonanie warstwy spadkowej dochodzącej niemal do profilu, co znacznie ułatwia wykonanie tego detalu i nie tworzy jednocześnie w tym miejscu mostka termicznego.

Dodatkowo izolacja wywinięta jest na ościeżnicę i do niej mocowana (rozwiązanie systemowe), nie ma zatem ryzyka podsiąkania wody pod próg drzwiowy.

Trzeba jednak dodatkowo zadbać o odpowiednią grubość jastrychu spadkowego przy stolarce. Nie może być on zbyt cienki, aby nie doszło do uszkodzeń mechanicznych (pęknięć), ani zbyt gruby, aby zachowany został wymagany próg o wysokości 5 cm. Optymalna grubość to 4 cm.

Jeżeli nie wykonuje się warstwy spadkowej (płyta na łączniku izotermicznym ze spadkiem) lub grubość warstwy spadkowej jest mniejsza (1–2 cm), możliwe są dwa rozwiązania: wykonanie na łączniku izotermicznym warstwy zbrojącej (takiej jak w systemach dociepleń – rozwiązanie możliwe w dolnych granicach grubości) lub przyklejenie do łącznika izotermicznego odpowiednio wyprofilowanego paska polistyrenu ekstrudowanego (XPS) i wykonanie na nim warstwy zbrojącej.

Należy także zastosować odpowiedni rodzaj materiału hydroizolacyjnego. Wywinięcie niemal pod kątem prostym powłoki hydroizolacyjnej na pionową część ościeża przy braku możliwości wykonania fasety w zasadzie wyklucza rolowe materiały bitumiczne.

W praktyce pozostają materiały rolowe z tworzyw sztucznych (folie) lub materiały bezspoinowe (szlamy). Ze względu na punktowe obciążenie masy KMB przez stopki kratki zastosowanie masy KMB może być problematyczne.

Jeżeli korzysta się z materiałów bezspoinowych, w narożu należy zastosować taśmę uszczelniającą. W przypadku przyklejania do łącznika izotermicznego wyprofilowanego poziomego paska polistyrenu ekstrudowanego (XPS) wzdłuż krawędzi styku styroduru z warstwą spadkową trzeba zastosować systemową taśmę.

Do profilu ościeżnicy taśmę najlepiej przyklejać za pomocą elastycznej żywicy poliuretanowej/epoksydowej lub stosować taśmę butylową. Nie wolno także zapomnieć o wykonaniu na pionowej powierzchni paska styroduru oddzielającego jastrych spadkowy od profilu montażowego warstwy zbrojącej.

Folia (membrana) z tworzywa sztucznego czy kauczuku nie wymaga w narożniku wykonywania specjalnych zabiegów przygotowujących podłoże. Po wykonaniu izolacji można przystąpić do układania warstwy drenującej i użytkowej.

Tuż przy drzwiach musi zostać zastosowana specjalna, systemowa kratka wpustowa ułożona luźno na hydroizolacji i zamocowana z jednej strony do okładziny, a z drugiej do okapnika.

Na RYS. 19 pokazano bezbarierowe połączenie połaci balkonu z mieszkaniem. Podstawą jest systemowy termoizolacyjny profil drzwiowy, pozwalający dodatkowo na montaż drzwi bez mostka termicznego (od strony zewnętrznej w strefie pod kratką nie ma termoizolacji). Taki wariant trzeba wcześniej zaplanować.

Na RYS. 20 pokazano nieco inny wariant układu bezbarierowego. Sposób wykonania obu tych detali nie różni się od opisanego wcześniej. Łagodne przejście i niewielki kąt pochylenia kratki zapewnia tu większa (w porównaniu z płytkami na macie drenażowej) grubość warstw konstrukcji (kruszywo + płyty warstwy użytkowej). Na RYS. 21 przedstawiono detal tego typu wykonywany na tarasie.

We wszystkich przedstawionych rozwiązaniach zastosowana stolarka okienna jest przeznaczona do progów niskich (maks. 5 cm) i bezbarierowych (maks. 2 cm). Różnicę między zwykłym profilem a bezbarierowym pokazuje FOT. 9 oraz RYS. 22.

Warto zwrócić uwagę zarówno na okapnik chroniący miejsce mocowania powłoki wodochronnej, jak i na kształt profilu (pozwalający także na zastosowanie listwy mocującej materiały rolowe).

Na podstawie zamieszczonych przykładów widać, jak istotne jest odpowiednie zaplanowanie robót i uszczegółowienie dokumentacji projektowej pod konkretny system stolarki i uszczelnienia balkonu/tarasu.

Także na tarasach naziemnych zastosowanie kratki znacznie ułatwia odprowadzenie wody spod drzwi tarasowych. Przykładowe rozwiązanie pokazano na RYS. 23. Możliwe jest także wykonanie w tym wariancie progu przy okładzinie ceramicznej ułożonej na kleju na macie drenującej.

Należy zwrócić szczególną uwagę na kolejność wykonywania prac (hydroizolacja pionowa budynku oraz warstwa ochronna/termoizolacyjna ścian w gruncie muszą być wykonane przed warstwami konstrukcji tarasu), a także na wzajemne poziomy płyty i progu drzwiowego (w przypadku wykonywania płyty na warstwie przerywającej podciąganie kapilarnej, bez fundamentów, konieczne jest staranne zagęszczenie warstw podbudowy, aby nie dochodziło do osiadania płyty). Istotne jest także wyeliminowanie mostka termicznego - nie zawsze stolarka montowana jest w licu ściany.

Wariant drenażowy pozwala nie tylko na wykonanie wręcz poziomego przejścia do pomieszczeń, lecz także na zastosowanie drzwi przesuwnych. Wymaga to zastosowania specjalnego profilu.

Przykład takiego rozwiązania pokazano na RYS. 24-26. Umożliwia ono odpływ wody, która dostanie się do poziomych prowadnic drzwi, a także zastosowanie podwójnych, magnetycznych profili uszczelniających.

Szczególnej uwagi wymaga odwodnienie połaci z niskim progiem i pełną balustradą. Nie może dojść do spiętrzenia się wody (jej poziom musi być niższy niż poziom wywinięcia izolacji na próg drzwiowy).

Dla takiej sytuacji odwodnienie musi zostać zaprojektowane. Chodzi o takie dobranie wielkości zlewni i przekrojów wpustów (głównych i awaryjnych), żeby szybkość odprowadzenia wody wykluczała jej spiętrzenie.

Zalecenia według Merkblatt Abdichtungsanschlüsse an Tür und Fensterelementen [6] przedstawiono na RYS. 27. Przekrój przelewu awaryjnego według tych wytycznych nie powinien być mniejszy niż 12,5 cm² (Ø = 4 cm).

Z kolei zalecenia szwajcarskie wymagają dwa razy większego przekroju (5×5 cm). Przykładowo, przelew o szerokości 10 cm i wysokości 5 cm jest w stanie odprowadzić 1,5 dm³/s wody opadowej, co odpowiada mniej więcej odwodnieniu 25 m² połaci tarasu.

Literatura

1. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690, ze zm.). 
2. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Część B: Roboty wykończeniowe. Zeszyt 6: Montaż okien i drzwi balkonowych”, ITB, Warszawa 2006. 
3. DIN 18195:2000-08, „Bauwerksabdichtung”. 
4. „Außenbeläge. Belagkonstruktionen mit Fliesen und Platten außerhalb von Gebäuden”, ZDB VII 2005. 
5. „Dachbegrünungsrichtlinie. Richtlinien für die Planung, Ausführung und Pflege von Dachbegrünungen. Forschungsanstalt Landschaftsentwicklung Landschaftsbau”, e.V. (FLL), I 2002. 
6. Merkblatt Abdichtungsanschlüsse an Tür und Fensterelementen. Gebäudehülle Schweiz, Verband Schweizer Gebäudehüllen­‑Unternehmungen, Technische Kommission Flachdach, Uzwil 2011. 
7. Materiały Gutjahr. 
8. Materiały Dafa. 
9. Materiały Schueco.
10. Materiały Alumat.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!