Balkony i tarasy - uszczelnienie drenażowe a podpłytkowe

Większość wykonawców i inwestorów wini producentów zastosowanych materiałów za uszkodzenia powierzchni balkonów i tarasów. Często słyszy się opinie, że wyroby danej firmy są słabej jakości, ponieważ w konkretnym obiekcie już wiosną pojawiły się przecieki, czy że płytki na tarasie się nie sprawdzają, gdyż maks. po 2 latach odpadają lub się uszkadzają.

Inni z kolei twierdzą, że ta sama firma produkuje doskonałe materiały, ponieważ uprzednia trzykrotna naprawa materiałami innych firm była nieskuteczna.

Takie oceny, niepoparte rzeczywistą analizą przyczyn uszkodzenia oraz parametrów zastosowanych materiałów, trudno uznać za miarodajne. Ich konsekwencją jest uogólnianie, np. że płytki nie zdają egzaminu, więc najlepiej na izolacji ułożyć żwir i płyty, lub że układ drenażowy się nie sprawdza, ponieważ mata się zamula. Omówmy więc wady i zalety obu rozwiązań.

Podstawowe zasady

Punktem wyjścia w prawidłowym projektowaniu balkonu, tarasu czy loggii jest:

• precyzyjne określenie funkcji, jaką mają one pełnić w przyszłości,
• analiza schematu konstrukcyjnego,
• określenie obciążeń i czynników destrukcyjnych (jednoznaczne zdefiniowanie i określenie intensywności czynników destrukcyjnych).

Na tej podstawie przyjmuje się poprawne technicznie rozwiązania materiałowo-konstrukcyjne: systemowe izolacje wodochronne, izolacje termiczne, urządzenia odwadniające oraz systemowe rozwiązania materiałowe ochrony strukturalnej i powierzchniowej.

Istotą powierzchniowego odprowadzenia wody jest wykonanie takiej warstwy użytkowej (okładziny z płytek), po której cała woda opadowa jest odprowadzana na zewnątrz.

Wymusza to wykonanie uszczelnienia podpłytkowego (zwanego także zespolonym), niedopuszczającego do penetracji wilgoci w warstwy tarasu/balkonu (rys. 1).

Z kolei drenażowe odprowadzenie zakłada wnikanie części wody opadowej w specjalną, wodoprzepuszczalną warstwę (rys. 2) i odprowadzenie jej przez specjalne profile z otworami.

Przy prawidłowym zaprojektowaniu i wykonaniu oba systemy stanowią skuteczne i trwałe wykończenie, zabezpieczające znajdujące się poniżej pomieszczenie przed przeciekami wody oraz zawilgoceniem. Występują natomiast zasadnicze różnice między budową obu rozwiązań oraz możliwością wyboru warstwy użytkowej.

To powoduje, że niektóre uwarunkowania zewnętrzne wymuszają wybór konkretnego rozwiązania technologiczno-materiałowego. Kwestią do uwzględnienia jest też wrażliwość na ewentualne usterki wykonawcze oraz łatwość naprawy. Można też rozważyć różnicę kosztów wykonania konstrukcji oraz łatwość wykonania.

Konstrukcja balkonów

W balkonach układ z powierzchniowym odprowadzeniem wody w zasadzie wymusza wykonanie warstwy użytkowej z płytek ceramicznych lub kamieni naturalnych. Pod płytkami znajduje się warstwa hydroizolacji zwana uszczelnieniem zespolonym lub podpłytkowym. Nazwa ta wynika z tego, że warstwa użytkowa jest jednocześnie warstwą chroniącą izolację przed uszkodzeniem mechanicznym.

Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest prostota układu: na płycie konstrukcyjnej wykonuje się warstwę spadkową (o ile sama płyta nie jest wykonana ze spadkiem), układa izolację ze szlamu elastycznego (możliwe jest zastosowanie innych materiałów, typu specjalne maty kompensujące (fot. 1) oraz folie uszczelniające – te ostatnie są materiałem kompozytowym składającym się z folii z tworzywa sztucznego zespolonego z włókniną, mocowanym do podłoża klejem systemowym) i wykonuje okładzinę ceramiczną.

Zarówno maty kompensujące, jak i folie uszczelniające cieszą się znacznie mniejszą popularnością. Łączna grubość warstw jest niewielka: szlam – 2 mm, warstwa kleju – 4–5 mm i płytki – ok. 10 mm. Razem: kilkanaście mm (w odniesieniu do mat kompensacyjnych kilka mm więcej).

To rozwiązanie ma jednak pewne ograniczenia: płytki nie powinny być większe niż 33×33 cm, a spoiny węższe niż 7–8 mm (min. szerokość spoin w odniesieniu do małych płytek to 5 mm), co nie każdemu użytkownikowi będzie odpowiadać. Może także rodzić problemy, zwłaszcza w budynkach wielorodzinnych, oddawanych w stanie niewykończonym.

Próba ułożenia płytek wielkoformatowych (np. 30×60 cm), do tego jeszcze na styk lub z minimalną spoiną (ok. 2 mm), skutkuje szybkim uszkodzeniem powierzchni. Sporo szkód może wyniknąć także z pozostawienia przez lokatora powłoki ze szlamu jako warstwy użytkowej.

Wprawdzie większość szlamów jest odporna na czynniki atmosferyczne (także na promieniowanie ultrafioletowe), ale intensywne użytkowanie niezabezpieczonej powierzchni (a zwłaszcza obciążenia punktowe, pochodzące od nóg od stołu czy krzeseł) nieuchronnie prowadzi do uszkodzenia szlamu.

Większe możliwości aranżacji powierzchni balkonu daje uszczelnienie drenażowe. Istota tego rozwiązania polega na ułożeniu hydroizolacji na warstwie spadkowej lub płycie konstrukcyjnej wykonanej ze spadkiem.

Hydroizolacją mogą być materiały bezspoinowe (szlam, masa polimerowo­‑bitumiczna – tzw. masa KMB) oraz rolowe (membrana samoprzylepna, papa termozgrzewalna, folie z tworzyw sztucznych).

Na hydroizolacji układa się specjalną warstwę drenującą (matę, kruszywo płukane) oraz warstwę użytkową. Mogą nią być płyty kamienne, betonowe, płytki ceramiczne czy kruszywo kamienne (koniecznie płukane). Dobór materiału na warstwę użytkową zależy zarówno od warstwy drenującej, jak i rozwiązania okapu.

Jeżeli warstwą użytkową będą płyty betonowe czy kamienne, to mogą one leżeć na warstwie drenującej z kruszywa płukanego lub na podkładkach dystansowych. Płytki ceramiczne można układać na kleju na specjalnej macie (fot. 2).

Stosowanie cementowego jastrychu wodoprzepuszczalnego wymaga dodatkowych, dość skomplikowanych zabiegów technicznych i zapasu wysokości (grubość takiego jastrychu powinna wynosić 5–7 cm; należy go dylatować tak jak jastrych dociskowy na tarasie) (fot. 3). Obowiązkowo należy stosować systemowe profile okapowe z otworami odprowadzającymi wodę opadową (fot. 4).

Specyfika konstrukcji (odprowadzenie wody następuje zarówno po powierzchni, jak i po hydroizolacji przez warstwę drenującą) wymusza wcześniejsze precyzyjne rozplanowanie układu warstw, z dokładnością do 1 mm. Niedopuszczalne jest zasklepienie przez hydroizolację otworów odpływowych w profilu brzegowym.

Zaletą układu z powierzchniowym odprowadzeniem wody jest prostota konstrukcji i łatwość wykonania (nie oznacza to, że można w sposób lekkomyślny podchodzić do zagadnień technicznych). Wadą natomiast – praktycznie jeden rodzaj warstwy użytkowej oraz trudność w wykonaniu punktowej naprawy w przypadku uszkodzenia.

Układ drenażowy pozwala wprawdzie na większe zróżnicowanie sposobu wykończenia powierzchni, jednak w przypadku warstwy użytkowej z płyt betonowych czy kamiennych wymaga znacznie większego zapasu wysokości. Jego niewątpliwą zaletą jest możliwość zdjęcia warstwy użytkowej bez uszkodzenia powłoki hydroizolacyjnej, co ułatwia wykonanie naprawy hydroizolacji w razie przecieków.

Wadą jest zdecydowanie większa wrażliwość na tolerancje wymiarowe oraz (w razie błędów wykonawczych) niebezpieczeństwo zamulenia warstwy drenującej.

Jeżeli chodzi o mocowanie barierki, to o ile w układzie z powierzchniowym odprowadzeniem wody zdecydowanie zalecane jest mocowanie słupków do boku lub spodu płyty, to w wariancie drenażowym jest to jedyny dopuszczalny sposób.

Konstrukcja tarasów

Taras jest elementem bardziej skomplikowanym. Podstawową różnicą jest obecność pomieszczenia znajdującego się pod konstrukcją, z czym wiąże się konieczność docieplenia płyty tarasowej oraz zabezpieczenie przed kondensacją pary wodnej (analiza cieplno-wilgotnościowa).

W wypadku powierzchniowego uszczelnienia układ warstw jest w zasadzie narzucony przez właściwości stosowanych materiałów oraz zjawiska fizyczne (rozkład temperatury i ciśnienia pary wodnej). Typowy układ warstw tarasu w takiej konstrukcji to (rys. 3):

• okładzina z płytek ceramicznych/kamiennych na kleju,
• uszczelnienie podpłytkowe (szlam elastyczny, maty kompensacyjne lub folie uszczelniające),
• jastrych dociskowy (5–5,5 cm),
• izolacja międzywarstwowa (papa termozgrzewalna, samoprzylepna membrana bitumiczna, membrana z tworzyw sztucznych),
• termoizolacja,
• paroizolacja (papa paroizolacyjna, folia paroizolacyjna, masa polimerowo-bitumiczna, w typowych sytuacjach powłoka z roztworu asfaltowego),
• warstwa spadkowa (opcjonalnie, jeżeli spadku nie wyprofilowano na płycie),
• płyta konstrukcyjna.

W ramach tego układu można dokonać pewnych zmian. Paroizolacja na warstwie spadkowej może pełnić jednocześnie funkcję izolacji międzywarstwowej (bardzo dobrze sprawdzają się tu masy polimerowo-bitumiczne).

Wówczas między termoizolacją a jastrychem dociskowym można wykonać jedynie warstwę rozdzielającą. Podany układ warstw jest czasami nazywany układem tradycyjnym, gdyż termoizolacja jest chroniona przez hydroizolację.

Wariant z drenażowym odprowadzeniem wody może być natomiast wykonany zarówno w układzie tradycyjnym (RYS. 4), jak i odwróconym, gdzie hydroizolacja jest chroniona przez termoizolację (rys. 5).

Konstrukcja warstwy użytkowej jest podobna jak w przypadku balkonów. Różnica polega przede wszystkim na konieczności wykonania termoizolacji.

W układzie tradycyjnym tarasu, jeśli planuje się zapas wysokości progu drzwiowego, trzeba uwzględnić przede wszystkim grubość warstwy spadkowej, termoizolacji (min. kilkanaście centymetrów) oraz jastrychu dociskowego (min. 5–5,5 cm) oraz kilkanaście milimetrów na uszczelnienie zespolone i płytki. Na jastrychu można zastosować także wariant drenażowy.

Jeżeli jest to okładzina ceramiczna na specjalnej macie drenującej, to niezbędny zapas wysokości w praktyce się nie zmieni lub minimalnie wzrośnie (rys. 6).

Próba wykonania warstwy użytkowej z płytek ułożonych na jastrychu wodoprzepuszczalnym lub z płyt betonowych czy kamiennych na kruszywie/podstawkach dystansowych znacznie zwiększa grubość warstw konstrukcji (rys. 7). Także warstwa użytkowa w postaci samego żwiru nie może być cieńsza niż 5 cm.

Wykonanie układu odwróconego (rys. 5) pozwala na zmniejszenie grubości warstw. Nie stosuje się jastrychu dociskowego. Na grubość wpływa mata drenująca (zwykle 1–1,5 cm), termoizolacja – min. kilkanaście cm (ze względu na obecność wody należy stosować materiały odporne na zawilgocenie, np. XPS; ponadto podczas obliczania wartości współczynnika przenikania ciepła U należy uwzględnić poprawkę na układ odwrócony) oraz warstwa użytkowa (np. płyty betonowe/kamienne na warstwie żwiru lub sama warstwa żwiru – gr. od 5 cm).

Podstawową zaletą (oprócz zróżnicowania możliwości wykonania warstwy użytkowej) rozwiązania z drenażowym odprowadzeniem wody, gdy warstwą użytkową jest płukane kruszywo kamienne (ew. płyty betonowe), jest możliwość uzyskania poziomej powierzchni. Spadek powinien wynosić 1,5–2% (1,5–2 cm na 1 m); za absolutne minimum uznaje się 1%.

Na dużych powierzchniach uzyskanie spadku w jedną czy dwie strony może być dość kłopotliwe, a łamanie powierzchni spadkami ze względów estetycznych trudne do zaakceptowania i mało praktyczne. Nie oznacza to jednak, że wariant z powierzchniowym uszczelnieniem jest gorszy.

Jego niewątpliwą zaletą jest prostota wykonania i mniejsza wrażliwość na błędy w tolerancji wymiarowej. Poza tym różnorodność kolorów i wzorów płytek pozwala na dowolną aranżację kolorystyczną tarasu, łącznie z układaniem płytek we wzory.

W zdecydowanej większości przypadków w budynkach jedno- i wielorodzinnych wykorzystuje się rozwiązania z płytkami z powierzchniowym odprowadzeniem wody. Układy drenażowe częściej stosuje się w balkonach i tarasach z balustradami zabudowanymi oraz w przypadku tarasów na dachach.

Oba rozwiązania przy poprawnym wykonaniu są jednakowo skuteczne. O ich wyborze decydują zatem także inne czynniki.

Literatura

1. „Außenbeläge. Belagkonstruktionen mit Fliesen und Platten außerhalb von Gebäuden”, ZDB, VII 2005.
2. ZDB Merkblatt „Verbundabdichtungen. Hinweise für die Ausführung von flüssig zu verarbeitenden Verbundabdichtungen mit Bekleidungen und Belägen aus Fliesen und Platten für den Innen- und Außenbereich”, I 2010.
3. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberührte Bauteile”, Deutsche Bauchemie e.V, Frankfurt 2010.
4. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung erdberührter Bauteile mit flexiblen Dichtungsschlämmen”, Deutsche Bauchemie e.V,Frankfurt 2006.
5. BEB Merkblatt, „Hinweise für Estriche im Freien, Zement-Estriche auf Balkonen und Terrassen”, VII 1999.
6. M. Rokiel, „Tarasy i balkony. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót”, DW Medium, Warszawa 2012.
7. M. Rokiel, „Hydroizolacje w budownictwie”, DW Medium, Warszawa 2009.
8. „Richtlinie für Flexmörtel. Definition und Einsatzbereiche”, Deutsche Bauchemie e.V, Frankfurt 2001.
9. Materiały firmy Renoplast
10. Materiały firmy Sopro.
11. Materiały firmy Schomburg.
12. Materiały firmy Saint-Gobain Construction Products Polska, marka Weber Deitermann.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!