Izolacje w gruncie – ujęcie wg normy DIN 18533

Niniejszy artykuł jest kontynuacją artykułu pod tym samym tytułem, zamieszczonego w numerach 7/8/2021, 10/2021, 11/12/2021 oraz 1/2022.

Szlamy uszczelniające to kolejny materiał dość szczegółowo pozycjonowany przez normy DIN. Jednak w tym przypadku sytuacja jest bardziej skomplikowana.

Przypomnijmy: w Polsce szlamy uszczelniające stosuje się [1–3]:

• jako izolacje zarówno poziome, jak i pionowe, elementów konstrukcji stykających się lub zagłębionych w gruncie, w pracach renowacyjnych oraz jako izolacje pierwotne,
• izolacje poziome ław fundamentowych oraz izolacje podposadzkowe,
• izolacje cokołowych części budynków,
• izolacje basenów oraz zbiorników na wodę (także pitną),
• hydroizolacje przy naporze wody powodującym odrywanie powłoki uszczelniającej od podłoża,
• izolacje balkonów, tarasów, pomieszczeń wilgotnych i mokrych,
• czasowe uszczelnienia i hydroizolacje wykonywane w trakcie budowy,
• powłoki ochronne w komunalnych oczyszczalniach ścieków.

Tak szerokie zastosowania wynikają z parametrów i właściwości tego typu materiałów:

• szczelność do 70 m słupa wody,
• przyczepność do podłoża rzędu 1,5 MPa,
• zdolność mostkowania rys 1,2–1,5 mm (dla szlamów elastycznych),
• odporność na negatywne parcie wody oraz chemoodporność na agresywne środowiska (klasa XA2/XA3 [4], pH  >  4).

Zastosowanie od strony formalnej determinowane jest przez dokument odniesienia: ocenę techniczną dla izolacji w gruncie, izolacji podpłytkowej w pomieszczeniach (pomieszczenia mokre, baseny kryte) oraz izolacji na parcie negatywne (prace renowacyjne), DWU do normy PN-EN 14891 [5] dla izolacji podpłytkowych na zewnątrz (balkony, tarasy, baseny) oraz DWU do normy PN-EN 1504-2 [6] dla powłok ochronnych.

Każdy z tych dokumentów odniesienia, ze względu na specyfikę oddziaływań, będzie się różnił od innych nie tylko wymaganiami (wartościami wymaganych parametrów), ale i metodyką badań. Może się zatem okazać, że deklarowana zdolność mostkowania rys dla tego samego materiału, w zależności od zastosowania, będzie różna.

Należy podkreślić, że norma DIN 18533 [7] uwzględnia jedynie szlamy elastyczne, pomijając szlamy sztywne, i nie obejmuje innych obszarów zastosowań (zbiorniki, baseny, tarasy, balkony, pomieszczenia mokre).

Równolegle do norm serii DIN 18533 [7] funkcjonują branżowe wytyczne, np. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtungen mit mineralischen Dichtungsschlämmen, Deutsche Bauchemie e. V. 2020” [8], które oprócz obszaru objętego zakresem norm serii DIN 18533 [7] definiują także zastosowanie szlamów sztywnych oraz rozszerzają zastosowanie szlamów w gruncie na obszary nieujęte przez ww. normy.

Analizując szlamy w świetle wymagań norm serii DIN 18533 [7], można zauważyć znaczne ograniczenie zastosowania.

Zastosowania szlamów wg ww. normy przedstawia TABELA 1.

Wymagania stawiane przez [7] ograniczają się zatem do:

• przyczepności – minimum 0,5 MPa,
• mostkowania rys – minimum 0,4 mm,
• szczelności – tu nie ma podanej minimalnej wartości, jedynie informacja, że musi być ona adekwatna do zastosowania.

Jeżeli chodzi o zalecenia wykonawcze, to w zasadzie nie różnią się one od funkcjonujących do tej pory na rynku budowlanym. Podłoże musi być chłonne i w momencie wykonywania prac matowo wilgotne. Oznacza to, że jego pory nie mogą być wysycone wodą (woda naniesiona na podłoże nie może się perlić; w ciągu krótkiego czasu musi ulec wchłonięciu).

Norma wymaga wcześniejszego wyspoinowania muru o niewypełnionych spoinach >  5 mm. Pojawia się także, analogicznie jak dla mas polimerowo-bitumicznych (PMBC, dawniej KMB) zabieg „szpachlowania drapanego”. Warstwa ta może służyć do wyrównywania podłoży o „grubych porach” czy bardzo szorstkich. Może także być stosowana do wyrównywania podłoży murowych, o ile niewypełnione spoiny nie są większe niż 5 mm.

Norma zezwala na stosowanie do tego celu także samego szlamu, z zastrzeżeniem, że warstwy tej nie wolno wliczać do grubości powłoki wodochronnej.

Pojawiają się za to następujące wymogi:

• Narożniki wklęsłe muszą być wyoblone za pomocą uszczelniającej zaprawy mineralnej (cementowej). W celu poprawienia jej przyczepności do podłoża należy ją wykonywać metodą mokre na mokre na warstwie sczepnej. Promień fasety powinien wynosić około 5 cm.
• Narożniki wypukłe muszą zostać sfazowane (FOT.), jeżeli nie zostały wcześniej wykonane w odpowiedni sposób.
• Izolacja pionowa ze ściany fundamentowej musi być wywinięta minimum 10 cm na powierzchnię czołową płyty fundamentowej (RYS. 1–2).
• Konkretne zalecenia i wymagania dotyczą także strefy cokołowej (RYS. 3–5).

• Izolacja musi być wykonana do poziomu przynajmniej 30 cm powyżej górnej projektowanej krawędzi terenu. Docelowo izolacja taka musi sięgać przynajmniej 15 cm powyżej docelowej (użytkowej, przeznaczonej do eksploatacji) powierzchni terenu. Podkreślam, że są to wartości minimalne i wskazują one jednoznacznie na konieczność wcześniejszego zaplanowania i koordynacji wzajemnych poziomów: projektowanej i rzeczywistej krawędzi terenu oraz górnego poziomu izolacji.

• Ocieplenie strefy cokołowej systemem ETICS wymaga wykonania hydroizolacji bezpośrednio na ścianie konstrukcyjnej, za termoizolacją. Obowiązują tu także wymogi podane w poprzednim podpunkcie, jednak pojawiają się dwa dodatkowe: izolacja ze szlamu musi „wchodzić” w grunt na minimum 20 cm pod poziom terenu przy minimalnym zakładzie z izolacją ściany fundamentowej w gruncie nie mniejszym niż 10 cm.
  Drugim dodatkowym wymogiem jest konieczność zastosowania odpowiedniego materiału termoizolacyjnego (odpowiedniego, tj. przeznaczonego do zastosowania w obszarze oddziaływania wody). Wprawdzie rodzaj materiału nie jest tu sprecyzowany, jednak w Niemczech regulują to normy serii DIN 4108 [9].

• Wymagana jest ochrona tynku strefy cokołowej (!!!). Należy tu stosować przeznaczone dla tego obszaru tynki (np. hydrofobowe); miarodajne są dwie wartości: równoważny opór dyfuzyjny S_d [m], współczynnik nasiąkliwości powierzchniowej w [kg/m²·h^1/2] oraz ich iloczyn [1], a dolna krawędź tynku musi być dodatkowo chroniona pasem elastycznego szlamu przynajmniej 5 cm powyżej poziomu otaczającego terenu. Alternatywnie możliwe jest wykonanie powłoki wodochronnej.

Przejścia rurowe dla klasy obciążenia wilgocią W1-E mogą być uszczelniane za pomocą kołnierzy zaciskowych lub manszet, przy czym to ostatnie rozwiązanie wykluczają osiowe lub radialne przemieszczenia instalacji.

Przeanalizujmy teraz wymagania i zalecenia wytycznych „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtungen mit mineralischen Dichtungsschlämmen, Deutsche Bauchemie e. V. 2020” [8]. Tu pojawia się sporo różnic w stosunku do DIN 18533 [7].

Przede wszystkim jest to dość znaczne rozszerzenie zakresu zastosowania szlamów oraz ujęcie szlamów sztywnych. Logiczne jest uzależnienie możliwości zastosowania szlamów sztywnych od dwóch warunków:

• dla podłoży niezarysowanych niedopuszczalne jest powstanie rys po nałożeniu powłoki,
• dla podłoży z rysami niedopuszczalne jest zarówno powstanie rys po nałożeniu powłoki, jak i jakakolwiek zmiana szerokości już istniejących.

Z tego powodu za minimalny czas sezonowania podłoży betonowych ww. wytyczne przyjmują trzy miesiące i sześć miesięcy, odpowiednio dla szlamów elastycznych i sztywnych (charakterystyczne jest odwołanie nie tylko do EN 206 [4], lecz także do DIN 1045-2 [10]).

Zastosowanie szlamów wg wytycznych [8] podano w TABELI 2.

Niewątpliwą zaletą ww. normy jest uporządkowanie zagadnień związanych z detalami. Chodzi przede wszystkim o kwestie wywinięcia izolacji pionowej na płyty czy ławy fundamentowe oraz zagadnienia związane z izolacją stref cokołowych. To ostatnie zagadnienie, szczególnie u nas, traktowane jest po macoszemu, często nie tylko próbuje się bezmyślnie wykonywać izolacje w gruncie na termoizolacji, na warstwie zbrojącej, ale takie „rozwiązania” podawane są w dokumentacji projektowej.

Zdziwienie, jeżeli nie śmiech, budzą zalecenia dotyczące izolacji pasa przy gruncie (RYS. 3–4). Wprawdzie norma [7] nie podaje szczegółów, lecz jedynie schematy, ale detale znaleźć można w wytycznych [8] – (przykładowe detale: RYS. 1–5).

Charakterystyczny jest detal dotyczący połączenia izolacji ściany trójwarstwowej parteru z izolacją ściany w gruncie (RYS. 5). W tym obszarze istnieje ryzyko popełnienia bardzo poważnego w dalekosiężnych skutkach błędu.

Proszę zwrócić uwagę na dodatkową warstwę izolacji w części przycokołowej ściany warstwowej. Jej brak może niestety doprowadzić do zawilgacania wieńca stropu, a dalej fragmentu cokołu, wilgocią pochodzącą ze skroplin pary wodnej na warstwie izolacji, przy oblicówce. Wilgoć ta będzie więc wnikała w konstrukcje od wewnątrz i jest to tym bardziej niebezpieczne, że w początkowym okresie nie będzie to widoczne. Skutki ujawnią się dopiero po kilku latach.

W takiej sytuacji konieczne jest wywinięcie szlamu uszczelniającego na część poziomą ściany fundamentowej, wtopienie w niego jednego boku taśmy uszczelniającej i przyklejenie drugiej krawędzi, także za pomocą szlamu uszczelniającego, do ściany nośnej.

Niezbędne jest tu zastosowanie taśmy odpowiedniej szerokości. Odpływ skroplin należy zapewnić przez pozostawienie co trzeciej, czwartej niewypełnionej spoiny pionowej w pierwszej warstwie cegieł licowych lub przez specjalne kratki odwadniające.

Reasumując zagadnienia związane ze szlamami, należy stwierdzić, że podejście normy DIN 18533 [7] znacznie ograniczyło ich zastosowania. Absolutnie nie oznacza to, że nie nadają się one do zastosowań wykraczających poza obszar ujęty w DIN 18533 [7]. I nie chodzi mi tu o izolacje podpłytkowe na balkonach, tarasach czy w pomieszczeniach mokrych. Parametry dobrych jakościowo szlamów pozwalają na ich znacznie szerszy obszar zastosowań, więc podejście analizowanej normy jest zbyt restrykcyjne.

Zakres wymaganych parametrów, w porównaniu do wymagań stawianych materiałom rolowym, jest mniej niż skromny. Być może jest to przyczyną takiego ograniczenia zastosowania. Nie wolno jednak pomijać faktu, że szlamy są stosowane także do uszczelnień innych elementów budynków i budowli, przykładowo jako izolacje podpłytkowe balkonów/tarasów, izolacje zbiorników czy basenów oraz pomieszczeń mokrych i dla tych obszarów klasyfikacja obciążeń oraz wymagania stawiane szlamom są już zupełnie inne (normy serii DIN 18531 [11], DIN 18534 [12], DIN 18535 [13]).

Z kolei zagadnienia związane z pracami renowacyjnymi regulowane są nie przez normę DIN 18531 [7], lecz przez odpowiednie wytyczne WTA [14–15].

Literatura

1. M. Rokiel, „Hydroizolacje w budownictwie. Projektowanie. Wykonawstwo”, wyd. III, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
2. M. Rokiel, „Hydroizolacje podziemnych części budynków i budowli. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót”, wyd. IV, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
3. M. Rokiel, „Renowacje obiektów budowlanych. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót”, wyd. II, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
4. PN-EN 206+A2:2021-08, „Beton – Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność”.
5. PN-EN 14891:2017-03, „Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami – Wymagania, metody badań, ocena i weryfikacja stałości właściwości użytkowych, klasyfikacja i znakowanie.
6. PN-EN 1504-2:2006, „Wyroby i systemy do ochrony i napraw konstrukcji betonowych – Definicje, wymagania, sterowanie jakością i ocena – Cz. 2: Systemy ochrony powierzchniowej betonu”.
7. DIN 18533-1:2017-07, „Abdichtung von erdberührten Bauteilen” (cz. 1–3).
8. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtungen mit mineralischen Dichtungsschlämmen”, Deutsche Bauchemie e. V. 2020.
9. DIN 4108, „Wärmeschutz und Energie-Einsparung in Gebäuden (cz. 2–4, 7, 10–11).
10. DIN 1045-2:2008-08, „Tragwerke aus Beton, Stahlbeton und Spannbeton – Teil 2: Beton – Festlegung, Eigenschaften, Herstellung und Konformität – Anwendungsregeln zu DIN EN 206-1”.
11. DIN 18531, „Abdichtung von Dächern sowie von Balkonen, Loggien und Laubengängen” (cz. 1–5).
12. DIN 18534, „Abdichtung von Innenräumen” (cz. 1–6).
13. DIN 18535, „Abdichtung von Behältern und Becken” (cz. 1–3).
14. WTA Merkblatt 4-6-14, „Nachträgliches Abdichten erdberührter Bauteile”.
15. WTA Merkblatt 4-9-19/D, „Nachträgliches Abdichten und Instandsetzen von Gebäude-und Bauteilsockeln”.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!