Raport BPIE: czyli gdzie jest Polska w zakresie efektywności energetycznej

Po przeglądzie kluczowych i bieżących kwestii polityki UE związanych z dyrektywą EPBD i standardami NZEB zbadano poziom ambicji nowych standardów budowlanych w tych obszarach geograficznych, zwłaszcza w zakresie charakterystyki energetycznej i wymagań dotyczących energii odnawialnej.

Raport opiera się na analizie dostępnych danych i wywiadach z ekspertami z sześciu, przedstawionych w nim obszarów geograficznych. Obszary te różnią się pod względem warunków klimatycznych, podejścia do zarządzania i uwarunkowań ekonomicznych, co zapewnia różnorodne konteksty do badania kwestii i trendów związanych z nowymi konstrukcjami NZEB.

Ramy regulacyjne UE

Standardy dla budynków o niemal zerowym zużyciu energii (NZEB) są określane na poziomie krajowym, lecz wprowadzenie i rozwój tej koncepcji jest silnie związane z rozwojem regulacji na poziomie UE.

Pierwsza wersja dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) z 2002 r. (Dyrektywa 2002/91/EC) zawierała wymóg (artykuł 5) dla państw członkowskich, aby zapewnić, że nowe budynki spełniają minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej w celu osiągnięcia poziomów optymalnych pod względem kosztów.

W 2012 r. rozporządzenie (UE) 211/2012 ustanowiło metodologię porównawczą do obliczania optymalnego pod względem kosztów poziomu wymagań minimalnych dotyczących charakterystyki energetycznej.

Zobacz bezpłatny poradnik: Termomodernizacja budynków

Sama koncepcja NZEB została wprowadzona na poziomie Unii Europejskiej w 2010 r. wraz z przekształceniem dyrektywy EPBD (Dyrektywa 2010/31/UE). Artykuł 2 ust. 2 Dyrektywy podaje definicję NZEB, podczas gdy artykuł 9 ustanawia przepisy, które państwa członkowskie muszą spełnić w tym względzie. KE uzupełniła przepisy prawne w 2016 r. Rekomendacją (UE) 2016/1318), mającą na celu ukierunkowanie polityki państw członkowskich w zakresie zarządzania i wdrażania, a także ustalającą pewne liczbowe wskaźniki, zróżnicowane w zależności od regionu klimatycznego.

Nowelizacja dyrektywy EPBD z 2018 r. (Dyrektywa (UE) 2018/844) nie zmieniła ani definicji NZEB, ani przepisów z nią związanych. Jednakże, zgodnie z nowym artykułem 2A, państwa członkowskie zostały zobowiązane do ustanowienia długoterminowej strategii w celu wsparcia renowacji krajowych zasobów [...] na wysoce energooszczędne i niskoemisyjne budynki do 2050 r., ułatwiając efektywne kosztowo przekształcenie istniejących budynków w budynki niemal zeroenergetyczne.

W ramach długoterminowej strategii renowacji ustanowiono zatem bezpośredni związek pomiędzy standardami NZEB a ogólnym celem dotyczącym istniejących zasobów budowlanych. Ponadto, poprawka do dyrektywy EPBD z 2018 r. położyła nacisk na aspekty modernizacji budynków w celu zwiększenia interakcji pomiędzy budynkiem i jego mieszkańcami, a także siecią energetyczną.

Jednym ze znaczących efektów tego procesu było wprowadzenie opcjonalnego wskaźnika Smart Readiness. Ustawodawstwo tworzone od tego czasu próbowało uwzględnić i rozważyć implikacje faktu, że budynki, dalekie od bycia statycznymi elementami, są integralną częścią systemu energetycznego, ponieważ budynki nie tylko zużywają, lecz także mogą produkować i magazynować energię. Oznacza to, że definicja NZEB określona w dyrektywie EPBD nie zmieniła się od ponad 10 lat (od czasu rewizji dyrektywy EPBD w 2010 r.), co jest dość znamienne w obecnym kontekście.

W 2010 r., kiedy wprowadzono definicję NZEB, instytucje unijne właśnie uchwaliły cele energetyczne i klimatyczne na 2020 r. (redukcja emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z 1990 r., 20% energii w UE ze źródeł odnawialnych i 20% efektywność energetyczna). Od tego czasu architektura energetyczna i klimatyczna UE znacznie się rozwinęła.

Pakiet „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”, zaproponowany w 2016 r. i uzgodniony w 2018 r., wyznacza nowe cele na 2030 r. (40% redukcji emisji gazów cieplarnianych w porównaniu do 1990 r., 32% energii w UE ze źródeł odnawialnych i 32,5% poprawa efektywności energetycznej).

W grudniu 2019 r. KE zobowiązała się w dokumencie European Green Deal Communication do zwiększenia ambicji klimatycznych UE zarówno na rok 2030, jak i 2050.

Wraz z przyjęciem w 2021 r. Prawa Klimatycznego, UE zapisała w prawodawstwie bliźniacze cele osiągnięcia neutralności węglowej do 2050 r. i redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r., w porównaniu do 1990 r.

W lipcu 2021 r. KE zaproponowała także zwiększenie celu efektywności energetycznej na 2030 r. do 39% dla energii pierwotnej i 36% dla energii końcowej, z wartością docelową wynoszący 40% udział odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym UE, wraz ze wskaźnikiem 49% udziału odnawialnych źródeł energii w budynkach.

Ogólnie rzecz biorąc, ambicje klimatyczne i energetyczne UE między rokiem 2010 (na rok 2020) a obecnym (na lata 2030 i 2050) są znacząco różne.

Zielony Ład UE (2019) zawierał również zapowiedź „fali renowacji” budynków publicznych i prywatnych, którą KE opublikowała jako komunikat w październiku 2020 r. Celem Fali Renowacji jest co najmniej podwojenie rocznego wskaźnika renowacji energetycznej do 2030 r. oraz wspieranie głębokich renowacji energetycznych, co powinno zaowocować 35 mln budynków odnowionych do 2030 r. (podczas gdy strategia wyraźnie skupia się na renowacji istniejących zasobów budowlanych, nie ma wzmianki o podwyższeniu standardów dla nowych budynków).

Fala Renowacji przyniosła też więcej szczegółów na temat Nowego Europejskiego Bauhausu, inicjatywy, która – jak ogłosił przewodniczący KE – ma działać jako „akcelerator dla społecznie i estetycznie obiecujących zielonych i cyfrowych rozwiązań, technologii i produktów”. Będzie sprzyjać innowacyjnym rozwiązaniom w zakresie architektury i materiałów.

Aktualna definicja NZEB jest otwarta do rewizji po raz pierwszy od ponad 10 lat. Istnieje nie tylko wyraźna potrzeba dostosowania przyszłej definicji do nowego celu klimatycznego na 2030 r. i celu osiągnięcia neutralności węglowej do 2050 r., ale także włączenia rozważań, które pojawiły się w ostatnich latach, takich jak znaczenie wbudowanych emisji dwutlenku węgla i perspektywa „całego cyklu życia”.

To właśnie na tle zmieniającego się krajobrazu politycznego Buildings Performance Institute Europe przedstawił niniejszy przegląd aktualnych praktyk NZEB na terenach wybranych krajów UE, z zamiarem, aby pomógł on w kształtowaniu bieżącej polityki.

Dekarbonizacja nowych budynków w UE nie przebiega wystarczająco szybko. Obecny poziom ambicji w zakresie NZEB, pomimo dobrych postępów w niektórych państwach członkowskich, jest ogólnie niewystarczający, jeśli opierać się na dyrektywie EPBD z 2018 r., a tym bardziej, jeśli wziąć pod uwagę ogólnounijne zobowiązanie, podjęte w 2019 r., do osiągnięcia neutralności węglowej do 2050 r.

Stan obecny

W żadnym z analizowanych regionów geograficznych nie ma ustalonego terminu osiągnięcia zerowego bilansu energetycznego i węglowego dla nowych budynków. Tylko Francja i Flandria wdrożyły krótkoterminowe, specjalne dla budownictwa i dalekosiężne środki wycofywania paliw kopalnych.

Państwa członkowskie wdrażają wymagania EPBD dotyczące NZEB w sposób niespójny, zwłaszcza jeśli chodzi o poziom ambicji związany ze standardami NZEB. Decydenci polityczni UE i państw członkowskich mają teraz okazję, by ożywić europejską agendę dotyczącą budynków niskoemisyjnych (TAB. 1).

Definicja NZEB, jak została opisana w dyrektywie EPBD i cytowana w tym raporcie, jest jednym z aspektów, który musi zostać ponownie oceniony i dostosowany do przyszłości opartej na ograniczeniu emisji dwutlenku węgla, ponieważ nie ewoluowała ona przez ponad 10 lat (od czasu rewizji dyrektywy EPBD w 2010 r.). Jest to moment na dostosowanie definicji do nowych celów klimatycznych na 2030 r. i neutralności węglowej do 2050 r. lub wcześniej.

Chociaż niniejszy raport nie przedstawia 20-letniego ani 30-letniego modelu wpływu nowych budynków w Europie na emisję dwutlenku węgla w oparciu o obecne standardy, można założyć, że jeśli wszystkie państwa członkowskie UE nie wykażą oczekiwanych ambicji na tym polu, redukcje emisji dwutlenku węgla w sektorze budowlanym prawdopodobnie nie będą wystarczające, by osiągnąć europejskie cele dekarbonizacji do 2050 r. (TAB. 2)

Nowe standardy budowlane

Zapotrzebowanie na energię pierwotną dla nowych budynków mieszkalnych w Polsce wynosi 70 kWh/(m²·rok), co mieści się w górnej granicy przedziału 50–70 kWh/(m²·rok) zalecanego przez Komisję Europejską dla klimatu kontynentalnego. Z drugiej strony, wymagania dla budynków niemieszkalnych wynoszą 45 kWh/(m²·rok), przez co są znacznie bardziej ambitne niż zalecany przez KE zakres 85–100 kWh/(m²·rok) i należą do najbardziej ambitnych w UE.

Jeśli chodzi o udział energii odnawialnej w zaopatrzeniu w energię pierwotną, nowe prawo budowlane w Polsce nie określa takiego wymogu, co czyni Polskę jednym z najgorzej radzących sobie pod tym względem krajów UE.

Polskie zasoby budowlane charakteryzują się na ogół niskim poziomem izolacji termicznej. Węgiel i gaz są głównymi źródłami ogrzewania, czy to poprzez indywidualne jednostki grzewcze, czy też ogrzewanie komunalne, co generuje zbyt duży ślad węglowy.

Powszechne użycie węgla i związane z nim zanieczyszczenie powietrza jest także poważnym problemem zdrowotnym, zwłaszcza w miastach. W świetle tych wyzwań, efektywność energetyczna budynków zyskuje w tym kraju coraz większe znaczenie.

Polski standard NZEB został opracowany zgodnie z metodologią optymalizacji kosztów określoną przez KE. Nie jest jednak jasne, czy standard NZEB byłby optymalny pod względem kosztów, gdyby został wprowadzony przy obecnych cenach energii i materiałów budowlanych. Jak wiadomo, poziom standardu NZEB został ustalony przed tym, jak Polska wraz z resztą UE zgodziła się osiągnąć neutralność węglową do 2050 r. Z tego powodu istnieje pilna potrzeba rewizji standardów NZEB, szczególnie w krajach takich jak Polska, które są silnie uzależnione od paliw kopalnych w zakresie ciepłownictwa.

W celu zbadania możliwości poprawy i przekroczenia obecnych standardów NZEB (przy jednoczesnym osiągnięciu neutralnych pod względem emisji dwutlenku węgla, pozytywnych energetycznie budynków) Politechnika Warszawska podjęła się analizy kosztów i korzyści dla najbardziej rozpowszechnionego typu budynku – domu jednorodzinnego.

Aby osiągnąć wysoki poziom efektywności, konieczne jest połączenie fotowoltaiki, pomp ciepła, zrównoważonej wentylacji z odzyskiem ciepła oraz ulepszonych izolacji zewnętrznych, a to z kolei wymaga zoptymalizowanego procesu projektowania zarówno z perspektywy architektonicznej, jak i ekonomicznej. Z badania wynika, że domy energooszczędne są w Polsce ekonomicznie opłacalne, jeśli są budowane co najmniej w standardzie NF40 (tj. dom niskoenergetyczny charakteryzujący się zapotrzebowaniem na energię do ogrzewania, wentylacji, c.w.u. i systemów pomocniczych na poziomie nie wyższym niż 40 kWh/(m²·rok), określonym przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach Programu Efektywnego Wykorzystania Energii. Te wymagania NZEB zostały ogłoszone z dużym wyprzedzeniem i wprowadzone w dwóch etapach (nowe wymagania w 2017 r., a następnie ponownie w 2021 r.). Takie podejście dało branży budowlanej wystarczająco dużo czasu na przygotowanie się do nowych, surowszych wymagań.

Od czasu wprowadzenia wymagań NZEB nie nastąpiły żadne znaczące zmiany w zarządzaniu i wdrażaniu nowych standardów budowlanych. Podmioty zaangażowane w proces budowy, takie jak architekci i inżynierowie, są zobowiązane do projektowania i realizacji zgodnie z określonymi wymaganiami, w tym minimalnymi wymaganiami dotyczącymi efektywności energetycznej. Po zakończeniu budowy, należy złożyć w Głównym Urzędzie Statystycznym raport o oddanym do użytku budynku z informacją o charakterystyce energetycznej, potwierdzający spełnienie wymagań NZEB.

Porównanie badanych obszarów

W oparciu o poszerzone analizy dokonano oceny porównawczej sześciu obszarów geograficznych pod względem następujących aspektów:

1. wymagana charakterystyka energetyczna,
2. wymagany udział energii odnawialnej w zapotrzebowaniu na energię,
3. limity emisji dwutlenku węgla,
4. wycofywanie paliw kopalnych.

Aby zilustrować analizę, do oznaczenia poziomów ambicji użyto kodów kolorystycznych, przedstawionych w TABELI 3.

Niebieskie tło rubryk w TABELI 3 sugeruje, że wdrożone środki są ambitne i zawierają kombinację charakterystycznych cech, takich jak wysokie ambicje w porównaniu z zaleceniami KE, związane z budynkami i określone czasowo wsparcie celów dekarbonizacji oraz spójność z wcześniej wydanymi dokumentami strategicznymi (jeśli takie istnieją).

Żółte tło rubryk w TABELI 3 wskazuje, że środki zostały częściowo wdrożone lub że istniejące działania nie są wystarczająco ambitne (na przykład wprowadzono wycofywanie paliw kopalnych z systemu energetycznego, lecz bez określonego terminu wycofania z budownictwa).

Pomarańczowe tło rubryk w TABELI 3 wskazuje, że środki są znacznie poniżej oczekiwanego poziomu, jeśli chodzi o dostosowanie do długoterminowych celów w zakresie dekarbonizacji.

Czerwone tło rubryk w TABELI 3 wskazuje, że nie istnieją żadne formalne środki, co oznacza najniższy możliwy poziom ambicji.

TABELA 3 ilustruje szereg istotnych kwestii w poszczególnych obszarach geograficznych.

We Flandrii limity EP zostały sklasyfikowane jako bardzo ambitne. Jeśli chodzi o odnawialne źródła energii, to pomimo wysokiego wymaganego udziału energii odnawialnej, we Flandrii wciąż brakuje zaktualizowanego podejścia do tego tematu, np. lepszego uwzględnienia różnych źródeł energii. Ponadto Flandria ma ambitny, terminowy i związany z budownictwem plan wycofywania paliw kopalnych. Na koniec, z powodu braku limitów emisji dwutlenku węgla, ambicje Flandrii w tym temacie zostały sklasyfikowane jako brakujące.

Ze względu na relatywnie wysokie maksymalne wartości EP, poziom ambicji we Francji jest klasyfikowany jako niski w tym względzie, co potwierdzają eksperci krajowi. Z drugiej strony, ze względu na wysokie wymagania dotyczące energii odnawialnej, Francja jest uważana za bardzo ambitną na tym polu. Wyjątkowa obecność limitów emisji dwutlenku węgla (eksploatacyjnych i wbudowanych) sprawia, że Francja jest tu wyjątkiem. Ponieważ jednak limity nie zmierzają w kierunku zerowej emisji, poziom ambicji został oznaczony jako żółty. Francuski plan wycofywania się z paliw kopalnych został również oceniony na żółto: chociaż jest powiązany z limitami emisji dwutlenku węgla, brakuje w nim szczegółów dotyczących wycofywania konkretnych technologii, takich jak kotły gazowe.

Pomimo relatywnie wysokich ambicji w porównaniu ze wskaźnikami Komisji Europejskiej i niektórymi innymi krajami UE, niemieckie wymogi dotyczące EP zostały zaklasyfikowane jako żółte, ponieważ nie są odpowiednio dopasowane do szerszych celów dekarbonizacji. Jeśli chodzi o wymagany udział energii z OZE, Niemcy lokują się znacznie poniżej wskaźników Komisji Europejskiej, przy czym eksperci krajowi zgadzają się, że udział ten nie jest ambitny. Ze względu na skupienie się na węglu wykorzystywanym w energetyce (tj. brak szczególnego uwzględnienia budownictwa i paliw kopalnych ogółem), niemiecki plan wycofywania paliw kopalnych sklasyfikowano jako pomarańczowy. Na koniec, podobnie jak w innych krajach, brak limitów emisji dwutlenku węgla w Niemczech oznacza brak ambicji w tym zakresie.

Połączenie wysokich i niskich ambicji w zakresie włoskich wymogów dotyczących efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych daje Włochom żółtą ocenę w zakresie wymogów dotyczących EP. Ze względu na niski wymagany udział energii odnawialnej w zapotrzebowaniu na energię, Włochy zostały sklasyfikowane jako mało ambitne w tej kategorii. We Włoszech brakuje zarówno limitów emisji dwutlenku węgla dla budynków, jak i efektywnych planów wycofywania paliw kopalnych.

Polska ma ambitne wymagania dotyczące EP, które z czasem zostały zaostrzone, lecz nie są one oparte na aktualnych danych. Ze względu na brak wyraźnie porównywalnych wymagań dotyczących energii odnawialnej, Polska jest uważana za mało ambitną w tej dziedzinie. Jeśli chodzi o plan wycofywania paliw kopalnych, połączenie powoli wprowadzanego zakazu przyłączania do sieci gazowych i nieco szybszego zakazu używania węgla – oba aspekty związane z budownictwem, daje Polsce ocenę żółto-pomarańczową. Brak limitów emisji dwutlenku węgla w Polsce daje w tym polu ocenę czerwoną.

W Hiszpanii wymagania dotyczące EP dla budynków mieszkalnych można zaklasyfikować jako średnie w porównaniu z innymi krajami UE i wskaźnikami Komisji Europejskiej. W Hiszpanii nie obowiązują żadne wymagania dotyczące energii odnawialnej, choć Hiszpania ma specjalne wymagania dotyczące ciepłej wody użytkowej.

Bardzo powolny plan wycofywania się z paliw kopalnych w Hiszpanii oznacza istniejące, lecz niskie ambicje, co skutkuje oceną pomarańczową. Hiszpania nie posiada limitów emisji dwutlenku węgla dla budownictwa, co wskazuje na brak ambicji i zostało ocenione na czerwono w tym zakresie.

UE może zrobić więcej w sprawie NZEB już teraz, jeszcze przed wejściem w życie proponowanej nowej dyrektywy EPBD. Na przykład, państwa członkowskie osiągające słabsze wyniki powinny być zachęcane do uczenia się od tych, które mają bardziej ambitne prawo budowlane, oraz do dostosowania swoich wartości progowych do poziomów osiąganych przez państwa członkowskie osiągające najlepsze wyniki, zarówno pod względem charakterystyki energetycznej, jak i udziału odnawialnych źródeł energii.

Platformy takie jak Concerted Action lub inne fora mogą być wykorzystane lub rozwinięte w celu stworzenia lepszej wymiany wiedzy i ujednolicenia najlepszych praktyk, z uzgodnionym celem zredukowania rozbieżności standardów w państwach członkowskich i dostosowania ich, jako absolutnego minimum, do wskaźników KE. W rzeczy samej te wskaźniki niekoniecznie stanowią najambitniejsze możliwe do osiągnięcia standardy charakterystyki; stanowią one raczej podstawowy punkt wyjścia lub ramy dla państw członkowskich, od których mogą one przejść do bardziej ambitnych poziomów w zakresie dekarbonizacji nowych budynków.

Należy dokładnie przeanalizować unijne i krajowe mechanizmy dotacyjne, aby upewnić się, że są one zgodne z celami na rok 2030 i 2050 oraz że nie promują one bezpośrednio lub pośrednio stosowania lub instalowania w budynkach technologii opartych na paliwach kopalnych.

Biorąc pod uwagę zaktualizowane cele klimatyczne UE na lata 2030 i 2050, istnieje potrzeba opracowania nowego paradygmatu i standardów dla nowych budynków, które doprowadzą do pełnej dekarbonizacji obecnych i przyszłych zasobów budowlanych.

Potrzeba takiego paradygmatu jest pilna: wymagamy dalszego zaostrzenia standardów wydajności energetycznej wraz z bardziej ambitnymi przepisami dotyczącymi maksymalnych poziomów zużycia energii i wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Zdecydowanie zalecamy także wdrożenie narzędzi pomiaru eksploatacyjnych i wbudowanych emisji dwutlenku węgla przed ustaleniem limitów tych emisji, a także planów wycofywania paliw kopalnych w budownictwie. Ma to również kluczowe znaczenie w kontekście szerszego przejścia w kierunku bardziej zintegrowanego i zdecentralizowanego systemu energetycznego, charakteryzującego się wysokim stopniem nieciągłości zasilania energią odnawialną i odpowiednimi rozwiązaniami w zakresie magazynowania.

Poza ustaleniem standardów, z badań i rozmów przeprowadzonych na potrzeby tego raportu wyłoniło się kilka ważnych tematów. Jednym z takich tematów jest korzystanie z publicznych środków na subsydia, dotacje i inne zachęty. Tego typu instrumenty muszą być stosowane w celu napędzania, a nie zakłócania, dążeń rynkowych w kierunku NZEB.

Zastrzeżenia w tym względzie zostały już zawarte w istniejących zasadach pomocy państwowej w UE, zgodnie z którymi wsparcie powinno być przyznawane tylko za podjęcie dodatkowego wysiłku. Jednakże technologie i rozwiązania w zakresie NZEB ewoluowały dość szybko i państwa członkowskie powinny zwrócić uwagę na ryzyko, że limity użyte do przyznania dofinansowania mogą zdezaktualizować się wcześniej niż oczekiwano.

Kwestie zarządzania, w tym spójność pod względem politycznego ukierunkowania i ambicji w odniesieniu do rozwiązań NZEB, również pojawiły się jako ważne zagadnienie. Chociaż opracowanie i wdrożenie nowych standardów budowlanych może stanowić złożone wyzwanie nawet dla rządów dysponujących odpowiednimi środkami, dekarbonizacja budownictwa jest kluczowa dla wszelkich wysiłków zmierzających do dekarbonizacji całej gospodarki.

Spójność i konsekwencja na wszystkich szczeblach – od rządów krajowych i federalnych po władze regionalne i samorządowe – są konieczne, aby zapewnić, że charakterystyka energetyczna i inne kluczowe standardy zostaną wprowadzane w odpowiednim czasie i rzetelnie, tak aby uczestnicy rynku mogli je skutecznie wdrażać.

Ostatecznie budownictwo leży w centrum starań UE na rzecz walki ze zmianami klimatu. Zapewnienie, że budynki osiągają bardzo wysoki poziom charakterystyki energetycznej, a całe pozostałe zapotrzebowanie na energię jest zaspokajane z odnawialnych źródeł, jest fundamentem tych ambicji.

Bez względu na to, czy chodzi o nowe budownictwo, jak w tym raporcie, czy o gruntowną renowację, o czym szeroko traktują badania BPIE i innych ośrodków, decydenci dobrze rozumieją znaczenie budownictwa w tym aspekcie. Jest to odpowiedni moment dla UE i jej państw członkowskich, by wykorzystać bieżący czas i przejść do prawdziwie zrównoważonego budownictwa, które jest w pełni dostosowane do celów łagodzenia zmian klimatu na lata 2030 i 2050.

Zalecenia polityczne

W oparciu o ustalenia niniejszego raportu oraz szersze działania BPIE na rzecz postępu w zakresie charakterystyki energetycznej budynków w UE, w tym rekomendacje przedstawione w podsumowaniu polityki BPIE z września 2021 r., poniżej przedstawiono listę zaleceń dla KE i państw członkowskich UE dotyczących przepisów NZEB dla nowych budynków. Zalecenia te mają służyć jako materiał do dyskusji między decydentami w Brukseli i w całej Unii Europejskiej w kontekście rewizji dyrektywy EPBD, a zwłaszcza w odniesieniu do przepisów dotyczących NZEB.

Komisja Europejska powinna:

1. Przeprowadzić analizę luk w celu określenia zakresu, w jakim obecne normy dla nowych budynków w państwach członkowskich muszą zostać podwyższone, aby dostosować się do celów dekarbonizacji na lata 2030 i 2050.

2. Zaktualizować definicję NZEB dla nowych budynków w EPBD:

a. W pierwszej fazie od 2025 do 2030 r. zdefiniować wyraźne liczbowe progi indykatywne dla maksymalnego zużycia energii pierwotnej, oparte na zaktualizowanych zakresach (zakresy powinny zostać obniżone, ponieważ pochodzą jeszcze z 2016 r.). Zakazać państwom członkowskim wprowadzania wymagań mniej ambitnych lub niższych od poprzednich.

b. W drugiej fazie, począwszy od 2030 r., jeszcze bardziej zaostrzyć wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej, w oparciu o pięcioletni przegląd standardów, aby stale podnosić ambicje (niższe maksymalne zużycie energii pierwotnej w fazie eksploatacyjnej), odzwierciedlając zmiany w kosztach, praktykach budowlanych i rozwój nowych technologii.

3. Wprowadzić środki i działania mające na celu stopniowe wycofanie instalacji opartych na paliwach kopalnych w nowych budynkach do 2025 r., zapewniając jednocześnie, że do tego czasu 100% zapotrzebowania na energię w budynkach będzie pokrywane przez OZE.

4. Uwzględnić w rewizji EPBD obowiązkowe użycie zestawu wskaźników dla wyrażenia standardów NZEB [kWh/(m2·rok)] i udziału energii odnawialnej (wyrażonej w procentach). Zobowiązać państwa członkowskie do publikowania wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej nowych budynków w tych wskaźnikach oraz do corocznego raportowania ich do KE. Poprawi to spójność i porównywalność w całej UE.

5. Włączyć w rewizji dyrektywy EPBD wymóg corocznego monitorowania postępów we wdrażaniu NZEB w państwach członkowskich w sposób ponadnarodowy oraz wydawanie zaleceń dla państw członkowskich, gdy luka ambicjonalna staje się oczywista.

6. Ustalić dokładne procedury egzekwowania i sankcje na wypadek naruszania definicji i poziomów ambicji w zakresie NZEB, w tym aktualizacji standardów, do których państwa członkowskie zobowiązały się wcześniej wobec KE.

7. Dokonywać aktualnych ocen ram kosztowych (metodologia optymalizacji kosztów) oraz analiz ekonomicznych cyklu życia stosowanych przy opracowywaniu standardów NZEB, opierając się wyłącznie na najnowszych danych o cenach energii, materiałów budowlanych i innych istotnych elementów. Współpracować z architektami, planistami, projektantami i całym łańcuchem wartości w budownictwie, aby zapewnić, że dodatkowe koszty osiągnięcia NZEB są prawidłowo uwzględniane w projektach budynków i kosztorysach.

8. Zapewniać konkretne wymagania ramowe, aby określić sposób, w jaki standardy mogą doprowadzić do poziomów pozytywnych energetycznie w nowych budynkach (np., ponad NZEB, z definicją, która ma być włączona do EPBD) oraz do zerowej emisji dwutlenku węgla netto w całym cyklu życia, dostosowując nowe budynki do celu osiągnięcia neutralności węglowej do 2050 r.

9. Wprowadzić wymagania dla nowych budynków, dotyczące raportowania wykorzystywania węgla, w oparciu o ogólnounijną zharmonizowaną metodologię raportowania i obliczania.

Państwa członkowskie powinny:

1. Zwiększyć transparentność swoich wymagań dotyczących NZEB, stosować definicję NZEB i używać obowiązkowych wskaźników liczbowych efektywności energetycznej [kWh/(m²·rok)] oraz udziału odnawialnych źródeł energii w zapotrzebowaniu na energię (wyrażonego w procentach). Corocznie raportować do KE w zakresie standardów NZEB i obowiązkowych wspólnych wskaźników.

2. Zaostrzyć wymagania dotyczące maksymalnego dopuszczalnego zapotrzebowania na energię, tak by było ono co najmniej zgodne z aktualnymi zakresami wskaźników KE (Rekomendacja KE 2016). Zaktualizować wymagania zgodnie z nowymi definicjami obowiązującymi w całej UE, które zostaną określone w dyrektywie EPBD (zob. zalecenia KE powyżej) i uwzględnić limity emisji dwutlenku węgla (eksploatacyjnej i wbudowanej) w całym cyklu życia budynku.

3. Wymagać, aby 100% zapotrzebowania na energię w nowych budynkach było pokrywane przez odnawialne źródła energii, począwszy od 2025 r.

4. Korzystając z istniejących w niektórych krajach rozwiązań, opracować silny plan wycofywania paliw kopalnych i wprowadzić zakaz stosowania paliw kopalnych w nowych budynkach od 2025 r.

5. Zapewnić, że systemy dotacji i inne zachęty, takie jak obniżony podatek VAT i inne ulgi podatkowe, były skuteczne (np. zasada dodatkowości) w zwiększaniu ambicji w zakresie NZEB, a nie nagradzać właścicieli lub deweloperów za realizacje budynków, które są już ekonomicznie wykonalne bez wsparcia rządowego.

6. Skupić uwagę i poprawić spójność pomiędzy odpowiednimi ministerstwami i innymi organami rządowymi zaangażowanymi w NZEB i inne tematy związane z efektywnością energetyczną budynków. Zwiększać ich zaangażowanie i wiedzę na temat najnowszych trendów i tematów związanych z charakterystyką budynków, ponieważ poprawia to jakość procesów decyzyjnych.

7. Władze publiczne powinny zapewnić i mocno promować szkolenia dla specjalistów zajmujących się projektowaniem NZEB, a także projektowaniem i instalacją technologii efektywnych energetycznie. Zdecydowanie zalecamy śledzenie najnowszych trendów rynkowych i dostosowywanie edukacji do ich potrzeb.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!