Tarasy nadziemne nad pomieszczeniami ogrzewanymi

Punktem wyjścia do prawidłowego zaprojektowania tarasu jest precyzyjne określenie funkcji, jaką ma pełnić w przyszłości, analiza schematu konstrukcyjnego, określenie obciążeń i czynników destrukcyjnych, a następnie na tej podstawie przyjęcie poprawnych technicznie rozwiązań ­materiałowo-konstrukcyjnych. Drugim, równie ważnym etapem jest wykonawstwo zgodne ze sztuką budowlaną. Te dwa procesy muszą ze sobą współgrać.

Tymczasem obecnie obserwuje się tendencje minimalistyczne w realizacji tych konstrukcji przejawiające się różnymi formami, począwszy od niekompletnej analizy zjawisk zachodzących w projektowanych elementach, a skończywszy na braku zaprojektowania detali i szczegółów konstrukcyjnych. W konsekwencji konstrukcje te ulegają szybkiej destrukcji.

Wymagania stawiane konstrukcji tarasu

Przy projektowaniu tarasu nad pomieszczeniem ogrzewanym konieczne jest:

•  zapewnienie przeniesienia obciążeń oddziałujących na konstrukcję,
•  zabezpieczenie przed wnikaniem wód opadowych w konstrukcję tarasu i w pomieszczenie pod konstrukcją,
•  zapewnienie bezpiecznego użytkowania tarasu,
•  utrzymanie we wnętrzu pomieszczenia komfortu cieplnego,
•  zapewnienie odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

Przyjmuje się, że podstawowymi obciążeniami są obciążenie stałe (ciężar własny konstrukcji i warstw wykończeniowych) oraz zmienne (użytkowe). Takie podejście należy jednak uznać za błędne.

Rozwiązanie konstrukcyjne tarasu powinno uwzględniać wszystkie czynniki oddziałujące na połać (obciążenia stałe, zmienne, termiczne oraz obciążenie wilgocią).

Znacznie trudniejsze niż zapewnienie przejęcia obciążeń stałych i zmiennych jest zapewnienie odporności na różnice temperatur dochodzące do 60°C i więcej pomiędzy wierzchnią warstwą tarasu a spodem płyty nośnej znajdującej się zawsze w pomieszczeniu.

W upalne dni powierzchnia tarasu, zwłaszcza wykończona ciemnymi płytkami, potrafi nagrzać się do temperatury nawet 70°C i wyższej. Spód płyty znajduje się w temperaturze pokojowej. Do tego dochodzi obciążenie szokowe, np. w wyniku gwałtownej burzy latem.

W czasie ostrej zimy powierzchnia tarasu oziębia się do temperatury –20°C, a nawet –30°C, natomiast w pomieszczeniu pod tarasem panuje temperatura rzędu +25°C. Problemem jest więc nie tylko różnica temperatur między spodem tarasu a jego wierzchnią warstwą, lecz także różnica między temperaturą minimalną zimą a maksymalną latem działającą na konstrukcję (gradient rzędu prawie 100°C).

Bardzo niebezpieczne są zwłaszcza cykle zamarzania i odmarzania w okresie wczesnej i późnej zimy (temperatura ujemna w nocy i nad ranem, dodatnia w ciągu dnia). Dlatego wymagania, które musi spełniać konstrukcja tarasu, są większe, niż może się wydawać.

Pierwotną przyczyną procesów destrukcyjnych jest przyjęcie złego rozwiązania konstrukcyjno-materiałowego, wynikające z nieprzeanalizowania rzeczywistych warunków pracy elementu konstrukcyjnego. Przykład błędnego rozwiązania pokazano na RYS. 1.

Projektowanie tarasów ze względu na wymagania cieplno-wilgotnościowe

Rozwiązanie projektowe powinno zapewnić odpowiedni komfort cieplny użytkownikom pomieszczeń pod tarasem oraz zapobiegać rozwojowi grzybów pleśniowych na stropie i przyległych fragmentach ścian.

Za pomocą obliczeń należy dobrać grubość warstwy termoizolacji, tak by maksymalna wartość współczynnika przenikania ciepła U_maks., obliczana zgodnie z PN-EN ISO 6946:2008 [1] w ­odniesieniu do ­pomieszczeń o temp. t₁>16°C, była nie większa niż 0,30 W/(m²·K) [2], a także wyeliminować możliwość kondensacji pary wodnej sprzyjającej rozwojowi grzybów pleśniowych oraz możliwość zawilgocenia wnętrza przegrody na skutek powstania płaszczyzny bądź strefy kondensacji [2, 3].

Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [2], należy tak zaprojektować i wykonać przegrodę, żeby na jej wewnętrznej powierzchni nie występowała kondensacja pary wodnej. Należy to zrobić zgodnie z normą PN-EN ISO 13788:2003 [3].

Obliczona wielkość f_Rsi dla przegrody i ich węzłów konstrukcyjnych (ze zwróceniem uwagi na sposób użytkowania pomieszczenia, jego przeznaczenie oraz zewnętrzne warunki cieplno­-wilgotnościowe) musi być nie mniejsza niż wymagana wartość krytyczna podana w normie PN­‑EN ISO 13788:2003 [3].

Jest to istotne, by wyeliminować rozwój grzybów pleśniowych, który najwcześniej uwidacznia się w obszarze występowania przynajmniej dwóch liniowych mostków termicznych (np. na styku ściana–strop, w narożniku pomieszczenia). Oznacza to, że istotny wpływ na rozwój grzybów może mieć izolacyjność cieplna ścian zewnętrznych pomieszczenia pod tarasem.

Dodatkowo we wnętrzu przegrody nie może występować narastające w kolejnych latach zawilgocenie na skutek kondensacji pary wodnej. Rozporządzenie [2] dopuszcza kondensację pary wodnej w okresie zimowym wewnątrz przegrody, o ile w okresie letnim możliwe będzie wyparowanie kondensatu i nie nastąpi na skutek tej kondensacji degradacja materiału przegrody.

Ten warunek należy sprawdzić zgodnie z normą PN-EN ISO 13788:2003 [3]. Wyeliminowanie kondensacji wgłębnej jest bardzo istotne, ponieważ parametry cieplne zależą od wilgotności materiału.

Dlatego taras (i w ogóle przegrody zewnętrzne) należy projektować tak, by ich zawilgocenie nie spowodowało takiego obniżenia izolacyjności cieplnej, że przestaną one spełniać stawiane im wymagania techniczne. Obliczenia współczynnika przenikania ciepła U, zgodnie z normą PN-EN ISO 6946:2008 [1], wykonuje się w odniesieniu do ustalonych warunków.

Opór dyfuzyjny warstwy (okładziny) wewnętrznej powinien być równy oporowi dyfuzyjnemu warstwy (okładziny) zewnętrznej lub być większy od niego. Jeżeli nie spełni się tego warunku, trzeba zastosować paroizolację pomiędzy warstwą wewnętrzną a termoizolacją.

Paroizolacja

Wybór rodzaju materiału stosowanego jako paroizolacja powinien wynikać bezpośrednio z obliczeń cieplno-wilgotnościowych.

Należy tak dobrać parametry paroizolacji (współczynnik oporu dyfuzyjnego m, zastępczy [porównawczy] opór dyfuzyjny SD), aby wyeliminować niebezpieczeństwo kondensacji wilgoci w warstwach tarasu.

Do wykonania paroizolacji stosuje się:

• paroizolacyjne wyroby rolowe (papy, membrany, folie z tworzyw sztucznych), spełniające wymagania normy PN-EN 13970:2006 [4] lub PN-EN 13984:2006 [5]; doskonale sprawdzają się w tej roli papy z wkładką z folii aluminiowej;
• roztwory i polimerowe masy bitumiczne o określonych parametrach m/S_D (spełniają one swoją rolę w typowych sytuacjach).

Nie wolno natomiast stosować jako paroizolacji zwykłych folii z tworzyw sztucznych o gr. 0,2 mm.

Termoizolacja tarasów w układzie tradycyjnym

Do wykonania termoizolacji w układzie tradycyjnym (RYS. 2) najczęściej stosuje się:

•  wełnę mineralną (MW) zgodną z normą PN-EN 13162:2009 [6] klasy min. CS (10) 30;
•  polistyren ekspandowany (EPS), spełniający wymagania normy PN-EN 13163:2009 [7]; zastosowanie musi wynikać z normy PN­‑B-20132:2005 [8] (np. klasa EPS 250 lub wyższa);
•  polistyren ekstrudowany (XPS) zgodny z normą PN-EN 13164:2010 [9].

Instrukcja ITB nr 344/2007 [10] zezwala na wykonywanie termoizolacji tarasów także z następujących materiałów:

•  sztywnej pianki poliuretanowej (PUR), spełniającej wymagania normy PN-EN 13165:2010 [11] klasy min. CS (10/Y) 150,
•  korka ekspandowanego (ICB) zgodnego z normą PN-EN 13170:2010 [12].

Termoizolacja tarasów w układzie odwróconym

Do wykonywania termoizolacji tarasów w układzie odwróconym (RYS. 3) należy stosować materiały odporne na stałe oddziaływanie wilgoci. Według normy DIN V 4108-10: 2004-06 [13] materiały termoizolacyjne stosowane w dachach/tarasach muszą spełniać następujące wymagania:

•  wytrzymałość na ściskanie lub naprężenia ściskające przy odkształceniu 10% – min. 300 kPa,
•  odkształcenie przy obciążeniu 40 kPa i temp. 70°C – maks. 5%,
•  nasiąkliwość wodą po 300 cyklach zamarzania i odmarzania – maks. 2% (redukcja wytrzymałości mechanicznej nie może być przy tym większa niż 10% w porównaniu z próbkami suchymi),
•  nasiąkliwość na skutek dyfuzji pary wodnej: płyty o gr. 50 mm – maks. 5%, płyty o gr. 100 mm – maks. 3%, płyty o gr. 200 mm – maks. 1,5%,
•  nasiąkliwość przy długotrwałym zanurzeniu w wodzie – maks. 0,7%.

Wymagania te spełniają płyty z polistyrenu ekstrudowanego (XPS) [9].

Na dobór termoizolacji/hydroizolacji ma wpływ rodzaj warstwy użytkowej. Płyty warstwy użytkowej mogą być układane na systemowych podstawkach dystansowych ułożonych bezpośrednio na warstwie termoizolacji. Warstwy te muszą być odporne na obciążenie punktowe. Alternatywnie można stosować odpowiednie podkładki lub warstwy ochronne.

Projektowanie tarasów ze względu na obciążenie wilgocią

Tarasy zasadniczo projektuje się z powierzchniowym lub drenażowym odprowadzeniem wody [14]. Powierzchniowy sposób odprowadzenia wody wymaga wykonania uszczelnienia zespolonego (podpłytkowego), okładziny ceramicznej lub z kamieni naturalnych (RYS. 2).

Istotą tego rozwiązania jest niedopuszczenie do penetracji wilgoci i wody w głąb jastrychu. Drenażowy sposób odprowadzenia wody zakłada możliwość wnikania wody opadowej w warstwy wierzchnie (użytkowe) konstrukcji.

Polega na odprowadzeniu wody opadowej zarówno po powierzchni użytkowej (okładzinie ceramicznej, dekoracyjnych płytach chodnikowych, kostce betonowej), jak i przez specjalną warstwę drenującą (RYS. 3). Można wykorzystać układ tradycyjny, w którym termoizolacja chroniona jest przez hydroizolację, oraz odwrócony, w którym termoizolacja chroni hydroizolację.

Przykładowy układ warstw tarasu z powierzchniowym odprowadzeniem wody to:

•  okładzina ceramiczna/okładzina z kamieni naturalnych,
•  zaprawa klejąca,
•  uszczelnienie (zespolone) podpłytkowe,
•  jastrych dociskowy,
•  warstwa rozdzielająca/hydroizolacja międzywarstwowa,
•  termoizolacja,
•  paroizolacja,
•  warstwa spadkowa na warstwie sczepnej,
• płyta nośna.

W układzie tradycyjnym tarasów z drenażowym odprowadzeniem wody układ warstw może być następujący:

• wariant A:
  • płytki ceramiczne,
  • zaprawa klejąca,
  • jastrych drenujący (beton lub zaprawa wodoprzepuszczalna),
  • warstwa filtracyjna,
  • warstwa ochronna,
  • hydroizolacja,
  • termoizolacja,
  • paroizolacja,
  • warstwa spadkowa na warstwie sczepnej,
  • płyta nośna;
• wariant B:
  • płyty betonowe, kamienne, brukowe itp.,
  • warstwa drenująca (kruszywo),
  • warstwa filtracyjna,
  • warstwa ochronna,
  • hydroizolacja,
  • termoizolacja,
  • paroizolacja,
  • warstwa spadkowa na warstwie sczepnej,
  • płyta nośna;
• wariant C:
  • płyty betonowe, kamienne itp.,
  • podstawki dystansowe,
  • warstwa ochronna,
  • hydroizolacja,
  • termoizolacja,
  • paroizolacja,
  • warstwa spadkowa na warstwie sczepnej,
  • płyta nośna.

Natomiast w układzie odwróconym tarasów z drenażowym odprowadzeniem wody przykładowy układ warstw to:

• płyty betonowe, kamienne, brukowe itp.,
• warstwa drenująca (kruszywo)/podstawki dystansowe,
• warstwa filtracyjna/ochronna,
• termoizolacja,
• hydroizolacja,
• warstwa spadkowa na warstwie sczepnej,
• płyta nośna.

Taras z powierzchniowym odprowadzeniem wody

W tej konstrukcji najbardziej narażona na oddziaływania termiczne jest warstwa użytkowa, tj. okładzina ceramiczna, elastyczna zaprawa uszczelniająca, klej do okładzin ceramicznych oraz warstwa jastrychu (elementy te należy rozpatrywać łącznie).

Warstwa użytkowa

W warstwie użytkowej na skutek zmian temperatury powstają naprężenia ścinające na styku okładzina ceramiczna–podłoże, wynikające z różnicy współczynników rozszerzalności termicznej okładziny ceramicznej i podłoża.

Naprężenia te muszą zostać przeniesione przez układ elastycznej zaprawy uszczelniającej i kleju do płytek, dlatego poprawne zaprojektowanie i wykonanie warstw użytkowych wymaga zastosowania materiałów o odpowiednich parametrach wytrzymałościowych oraz zdolnych przenieść odkształcenia wynikające z gradientów temperaturowych na powierzchni tarasu.

Ze względu na różne współczynniki rozszerzalności liniowej w odniesieniu do ­zdylatowanego odcinka o długości 3 m i różnicy temperatur 50°C (dobowa zmiana temperatury latem) zmiana długości wynosi od 1,5 do 1,95 mm, w odniesieniu zaś do okładzin ceramicznych w tych samych warunkach zmiana długości wynosi od 0,6 do 1,2 mm, co powoduje różnicę zmian długości okładziny ceramicznej i jastrychu wynoszącą od 0,3 mm do nawet 1,35 mm.

Jeśli weźmiemy pod uwagę roczny gradient temperaturowy (zima–lato) równy 100°C, okaże się, że różnica zmian długości 3-metrowego odcinka okładziny w stosunku do długości jastrychu wynosi od 0,6 do 2,7 mm. Odkształcenia te (nawet 0,45 mm/m.b. oraz 0,9 mm/m.b. przy zmianie temperatury odpowiednio o 50°C i 100°C) musi przejąć układ: uszczelnienie podpłytkowe–klej. Dlatego konieczne jest odpowiednie zdylatowanie powierzchni.

Wytyczne ITB [10, 15] wskazują maksymalny rozstaw dylatacji 1,5×1,5 m do 2×2 m, niemieckie wytyczne ZDB [14] podają natomiast rozstaw szczelin dylatacyjnych 2–5 m i uzależniają go od rodzaju płytek, elastyczności kleju oraz lokalizacji konstrukcji i obciążeń na nią działających.

Jednakże, zdaniem autora, przy rozstawie dylatacji większym niż 3 m konieczne jest sprawdzenie za pomocą obliczeń, czy materiał wypełniający dylatację jest w stanie przenieść zmiany jej szerokości (zmiana szerokości szczeliny dylatacyjnej nie może być większa niż zdolność zastosowanej masy do przenoszenia odkształceń).

Optymalnym kształtem zdylatowanej powierzchni jest kwadrat. W innych sytuacjach należy dążyć do tego, by proporcje między bokami pola były do siebie zbliżone, ale nie większe niż 2:1. Dylatować należy także każdą zmianę kierunku pola. Do wypełnień dylatacji stosuje się odporne na czynniki atmosferyczne masy na bazie silikonów, poliuretanów lub wielosiarczków (tiokoli).

Powinny one być klasyfikowane jako konstrukcyjne typu F według normy PN-EN ISO 11600:2004 [16]. Masa tiokolowa może alternatywnie spełniać wymogi normy PN-B-30151:1997 [17]. Szerokość dylatacji nie powinna być mniejsza niż 8 mm (zalecana wielkość to 10 mm). Dylatacje jastrychu dociskowego i okładziny ceramicznej muszą się pokrywać. Uszczelnieniem dylatacji jest taśma uszczelniająca wklejana w uszczelnienie podpłytkowe w miejscu przebiegu dylatacji.

Do klejenia okładzin ceramicznych należy stosować tzw. kleje elastyczne. Według wytycznych niemieckich [18] są to kleje zgodne z normą PN-EN 12004:2008 [19], klasyfikowane jako C2 (o przyczepności ≥1 MPa), których odkształcalność poprzeczną sklasyfikowano jako S2 (kleje o wysokiej odkształcalności) lub S1 (kleje odkształcalne). Wymagania stawiane klejom do okładzin podano w TABELI 1.

Do wykonywania okładziny ceramicznej należy stosować płytki grup BIa lub AIa, (o nasiąkliwości nieprzekraczającej 0,5%), ewentualnie grup BIb lub AIb (o nasiąkliwości nieprzekraczającej 3%), spełniające wymagania normy PN-EN 14411:2009 [20] i mrozoodporne według PN-EN ISO 10545-12:1999 [21].

W wypadku stosowania płytek szkliwionych odporność na ścieranie należy dobierać z uwzględnieniem wymagań i zaleceń normy PN-EN ISO 10545-7:2000 [22] (klasa PEI 4 lub PEI 5) oraz załącznika N do normy PN-EN 14411:2009 [20] (klasa IV lub V). Wymiary płytek nie powinny przekraczać 33×33 cm, szerokość spoin nie może być mniejsza niż 5 mm (niezależnie od wymiarów płytek). W wypadku maksymalnego rozmiaru płytek szerokość spoin powinna wynosić 7–8 mm. Zaleca się stosowanie płytek w jasnych kolorach.

Powierzchnia tarasu ze względu na ryzyko oddziaływania wody (opadów atmosferycznych) powinna być antypoślizgowa (dotyczy to szczególnie płytek ceramicznych). Wobec braku szczegółowych polskich zaleceń można korzystać z niemieckich wytycznych BGR 181 [23], które wymagają klasy antypoślizgowości R 11 albo R 10 i przestrzeni wypełnienia V4.

Bezwzględnie należy zapewnić możliwość usunięcia wody z powierzchni tarasu przez nadanie jej odpowiedniego spadku 1,5–2% (za minimalny spadek przyjmuje się 1%). Spadek połaci powinien być nadany przez odpowiednie skonstruowanie płyty nośnej lub wykonanie warstwy spadkowej.

Do spoinowania należy stosować przeznaczone do balkonów/tarasów cementowe zaprawy klasyfikowane jako CG 2 W A (o zmniejszonej absorpcji wody i wysokiej odporności na ścieranie) lub ewentualnie zaprawy klasy CG 2 W według normy PN-EN 13888:2010 [24]. W TABELI 2 podane zostały wymagania dotyczące zapraw do spoinowania.

Chociaż norma PN-EN 12002:2010 [25] przewiduje badanie odkształcalności poprzecznej zapraw spoinujących, to metodologia badania zupełnie nie odpowiada rzeczywistym warunkom pracy. Z tego powodu badań tych w praktyce się nie wykonuje. Należy więc polegać na renomie producenta. Szlam, taśmy uszczelniające, zaprawa klejąca, spoinująca oraz masa dylatacyjna powinny stanowić system.

Uszczelnienie podpłytkowe (zespolone)

Do wykonania uszczelnienia zespolonego stosuje się:

• elastyczne szlamy (mikrozaprawy) uszczelniajace,
• maty (odporny na cykle zamarzania i odmarzania systemowy materiał uszczelniający z tworzywa sztucznego do wykonywania hydroizolacji zespolonej; ma specjalny kształt pozwalający na kompensację naprężeń pochodzących od obciążeń termicznych) lub folie uszczelniające (rolowy, systemowy materiał hydroizolacyjny składający się z właściwego materiału uszczelniającego, zespolonego z włókniną techniczną; służy do wykonywania hydroizolacji zespolonej).

W TABELI 3 podano wymagania dotyczące szlamów według normy PN-EN 14891:2009 [26].

Zawsze muszą być spełnione wymagania podstawowe. Wymagania dodatkowe dotyczą tylko takich warunków użytkowania, w których poziom wymagań podstawowych jest podwyższony i są uzupełnieniem informacji o właściwościach wyrobów.

Podane wymagania trzeba zestawić z tymi, które dotyczą cementowych zapraw klejących. Już pobieżna analiza i porównanie parametrów ujawniają znaczne różnice w wymaganiach minimalnych. O trwałości decydują tu przede wszystkim przyczepność i elastyczność, zarówno izolacji wodochronnej, jak i kleju. Nie wolno zatem ich parametrów rozpatrywać osobno.

Norma PN-EN 14891:2009 [26] nie wprowadza zwiększonej przyczepności jako wymogu dodatkowego. W skrajnym wypadku, gdy przyczepność zastosowanej hydroizolacji jest niewiele większa od 0,5 MPa, może się okazać, że jest ona najsłabszym ogniwem układu. Jej elastyczność (podatność na odkształcenie poprzeczne) będzie większa niż elastyczność zaprawy klejącej.

Nie jest to jednak argument przemawiający za obniżeniem wymagań wobec przyczepności. Wprawdzie dla niektórych zastosowań przewidziano badanie zdolności mostkowania rys w temperaturach ujemnych, ale jest to badanie właściwości fakultatywnych.

Podsumowując, w wypadku materiałów wodochronnych do izolacji podpłytkowej stosowanych na zewnątrz minimalna przyczepność do podłoża powinna być porównywalna z ­przyczepnością klejów klasy C2, czyli wynosić 1 MPa. W praktyce przyczepność do podłoża szlamów zaczyna się od wartości 0,8–0,9 MPa. Spotyka się także materiały o deklarowanej przez producenta przyczepności na poziomie 1,5 MPa i więcej.

Jastrych dociskowy

Podłożem pod uszczelnienie zespolone jest jastrych dociskowy. Do jego wykonania (według wytycznych BEB [27]) można zastosować:

• jastrych cementowy, spełniający wymagania normy PN-EN 13813:2003 [28] klasy min. C20 i gr. 5 cm,
• beton klasy min. C20/C25 zgodny z normą PN-EN 206-1:2003 [29], gr. 5 cm.

Izolacja międzywarstwowa

Funkcją uszczelnienia podpłytkowego jest uniemożliwienie wnikania wody w jastrych dociskowy (por. RYS. 2). Ze względu na charakter obciążeń zaleca się wykonanie wodochronnej izolacji międzywarstwowej pomiędzy jastrychem a termoizolacją. Warstwa ta może być pominięta (wówczas zamiast niej należy wykonać warstwę rozdzielającą, np. z folii z tworzywa sztucznego). Funkcję głównej (i jedynej) izolacji przejmuje wtedy uszczelnienie podpłytkowe.

Do wykonywania izolacji międzywarstwowej stosuje się:

• rolowe materiały bitumiczne (papy, membrany samoprzylepne) zgodne z normą PN-EN 13707:2006 [30] lub PN-EN 14967:2007 [31],
• wyroby rolowe z tworzyw sztucznych i kauczuku (membrany), spełniające wymagania normy PN-EN 13956:2005 [32] lub PN-EN 14909:2007 [33].

Nie dopuszcza się stosowania do izolacji międzywarstwowej pap na osnowie tekturowej oraz pap niemodyfikowanych (niezależnie od osnowy). Grubość folii (membran) polietylenowych (PE) lub z polipropylenu nie może być mniejsza niż 2 mm. W odniesieniu do membran z polichlorku winylu (PVC) za minimalną, graniczną grubość przyjmuje się wartość 1 mm. Można stosować jedynie materiały, które na zakładach są zgrzewane, sklejane lub wulkanizowane.

Izolacja międzywarstwowa może być ułożona na warstwie spadkowej lub płycie konstrukcyjnej wykonanej ze spadkiem. Wówczas do jej wykonania można także stosować modyfikowane polimerami grubowarstwowe, bitumiczne masy uszczelniające (masy KMB [34–35]) z ewentualną wkładką zbrojącą o gr. warstwy po wyschnięciu min. 4 mm, maty i folie uszczelniające.

Wymagania dotyczące mas KMB można znaleźć w wytycznych niemieckich [34]. Wymagania stawiane matom i foliom uszczelniającym (wraz z klejem mocującym materiał do podłoża) podaje aprobata techniczna lub inny dokument odniesienia.

Izolacja zastosowana w tym miejscu musi pełnić jednocześnie funkcję paroizolacji i spełniać wymagania stawiane powłokom paroszczelnym. Nie dopuszcza się w takim wypadku stosowania tradycyjnego lepiku ani mas asfaltowych niezawierających w składzie modyfikatorów polimerowych.

Jako warstwę rozdzielającą ułożoną pomiędzy izolacją międzywarstwową a termoizolacją można stosować folie z tworzyw sztucznych, membrany kubełkowe itp.

Warstwa spadkowa

Jeżeli spadek nie jest skonstruowany za pomocą płyty, należy wykonać warstwę spadkową. Jest to zawsze jastrych zespolony na warstwie sczepnej. Zalecany spadek płaszczyzny płyty wynosi 1,5–2%, min. 1%.

Do wykonywania warstwy spadkowej można zastosować:

• jastrych cementowy, spełniający wymagania normy PN-EN 13813:2003 [28] klasy min. C20,
• zaprawę naprawczą, np. typu PCC, z systemów naprawy konstrukcji betonowych i żelbetowych klasyfikowaną przynajmniej jako R2 zgodnie z normą PN-EN 1504-3:2006 [36],
• beton klasy min. C16/C20 zgodny z normą PN-EN 206-1:2003 [29].

Podane parametry wytrzymałościowe są wymaganiami minimalnymi i trzeba je zawsze porównać z wytrzymałością płyty konstrukcyjnej tarasu nadziemnego. Należy zwracać uwagę, żeby skurcz tradycyjnych zapraw cementowych lub betonów był jak najmniejszy, odporność na czynniki atmosferyczne natomiast – jak największa. Z tego powodu nie wolno stosować zapraw i betonów bez dodatków polimerowych, plastyfikatorów itp. Grubość tak wykonanej warstwy w najcieńszym miejscu nie może być mniejsza niż 3 cm. Grubość w najcieńszym miejscu warstwy spadkowej wykonanej z suchej zaprawy zarabianej wodą (jastrychu cementowego zgodnego z normą PN-EN 13813:2003 [28]) określana jest przez producenta (zalecana gr. to 1 cm). Grubość w najcieńszym miejscu warstwy spadkowej wykonanej z zapraw typu PCC zależy od wytycznych producenta.

Taras z drenażowym odprowadzeniem wody

Ogólne zasady projektowania tarasu z drenażowym odprowadzeniem wody nie różnią się od wytycznych dotyczących tarasów z uszczelnieniem zespolonym. Specyfika drenażowego rozwiązania wymaga jednak kilku uwag.

Jeżeli woda jest odprowadzana przez specjalne obróbki blacharskie z otworami, ich wysokość musi być ściśle skorelowana z grubością warstw konstrukcji (informacje te muszą być podane na rysunkach dokumentacji projektowej). Balustrady nie mogą przebijać powłoki wodochronnej.

W układzie odwróconym do wykonywania izolacji wodochronnej można stosować elastyczne szlamy mineralne. Masy KMB stosowane w takich rozwiązaniach muszą być wykonywane z wkładką zbrojącą, np. z siatki z włókna szklanego. Jako termoizolację należy stosować płyty z polistyrenu ekstrudowanego (XPS).

Dobór materiału i jego parametrów na warstwę drenującą (zwłaszcza zdolności odprowadzania wody) zależy od przyjętego rozwiązania konstrukcyjnego, w szczególności od warstwy użytkowej. Jeżeli warstwą użytkową jest okładzina ceramiczna lub z kamieni naturalnych, do wykonania warstwy drenującej stosuje się:

• wodoprzepuszczalne jastrychy cementowe spełniające wymagania normy PN-EN 13813:2003 [28] klasy min. C20, o zalecanej gr. przynajmniej 5,5 cm. Taki jastrych wykonany jest zazwyczaj z systemowej zaprawy zarabianej na budowie czystą wodą, wodoprzepuszczalność nadaje mu specjalnie dobrany stos okruchowy;
• wodoprzepuszczalne betony klasy min. C20/C25 według normy PN-EN 206-1:2003 [29], o zalecanej gr. przynajmniej 7 cm, wykonane z zastosowaniem kruszywa o grubym uziarnieniu (np. 16–22 mm).

Jeżeli warstwa użytkowa wykonana jest z płyt lub kostki układanych luzem na warstwie drenującej, do jej wykonania stosuje się kruszywo płukane (żwir) o uziarnieniu np. 8/16 mm lub 16/32 mm. Grubość warstwy i uziarnienie kruszywa określone są w dokumentacji technicznej.

Płyty warstwy użytkowej mogą być układane na systemowych podstawkach dystansowych ułożonych bezpośrednio na warstwie hydroizolacji. Warstwa hydroizolacyjna musi być odporna na obciążenie punktowe. Alternatywnie można stosować odpowiednie podkładki lub warstwy ochronne.

W zależności od przyjętego rozwiązania konstrukcyjnego jako warstwę ochronną/filtrującą można stosować geowłókniny zgodne z wymaganiami normy PN-EN 13252:2002 [37], a także membrany kubełkowe lub systemowe maty ochronne (ochronno-filtrujące). Membrana kubełkowa nie może być jednak układana na warstwie wodochronnej z masy KMB.

O ostatecznym układzie warstw konstrukcji tarasu decyduje dokumentacja techniczna. Podany układ warstw tarasu może (albo musi) zostać przez projektanta zmodyfikowany w sposób wynikający z konkretnego rozwiązania materiałowego (np. przez zastosowanie systemowej maty jako warstwy ochronnej i filtracyjnej czy wykonanie hydroizolacji z materiałów cechujących się dodatkowo właściwościami paroizolacyjnymi).

Należy stosować wyłącznie systemowe obróbki blacharskie z otworami zapewniające odprowadzenie wody z warstwy drenującej o wysokości dopasowanej do grubości warstw konstrukcji. Balustrada nie może w żadnym wypadku przebijać powłoki wodochronnej.

Podsumowanie

By konstrukcja tarasu nie ulegała szybkiej destrukcji, na etapie projektowania muszą być przyjęte poprawne technicznie rozwiązania materiałowo-konstrukcyjne, wybrane po dokładnym określeniu przyszłych funkcji tarasu, przeanalizowaniu schematu konstrukcyjnego oraz określeniu obciążeń, jakim będzie poddany, i czynników destrukcyjnych, które będą na niego oddziaływały. Równie ważne jest poprawne wykonawstwo. Dlatego dokumentacja techniczna musi zawierać szczegółowe rysunki pokazujące rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe takich detali, jak: zaprojektowanie i wykonanie dylatacji, dojść do ściany budynku, drzwi tarasowych, obsadzenie i uszczelnienie obróbek blacharskich itp.

Literatura

1. PN-EN ISO 6946:2008, „Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Metoda obliczania”.
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690, ze zm.).
3. PN-EN ISO 13788:2003, „Cieplno-wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych i elementów budynku. Temperatura powierzchni wewnętrznej konieczna do uniknięcia krytycznej wilgotności powierzchni i kondensacji międzywarstwowej. Metody obliczania”.
4. PN-EN 13970:2006, PN-EN 13970:2006/A1:2007, „Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby asfaltowe do regulacji przenikania pary wodnej. Definicje i właściwości”.
5. PN-EN 13984:2006, PN-EN 13984:2006/A1:2007, „Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do regulacji przenikania pary wodnej. Definicje i właściwości”.
6. PN-EN 13162:2009, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby z wełny mineralnej (MW) produkowane fabrycznie. Specyfikacja”.
7. PN-EN 13163:2009, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby ze styropianu (EPS) produkowane fabrycznie. Specyfikacja”.
8. PN-B-20132:2005, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby ze styropianu (EPS) produkowane fabrycznie. Zastosowania”.
9. PN-EN 13164:2010, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby z polistyrenu ekstrudowanego (XPS) produkowane fabrycznie. Specyfikacja”.
10. Instrukcja ITB nr 344/2007, „Zabezpieczenia wodochronne tarasów i balkonów”
11. PN-EN 13165:2010, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby ze sztywnej pianki poliuretanowej (PUR) produkowane fabrycznie. Specyfikacja”.
12. PN-EN 13170:2010, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby z korka ekspandowanego (ICB) produkowane fabrycznie. Specyfikacja”.
13. DIN V 4108-10: 2004-06, „Wärmeschutz – und Energieeinsparung in Gebäuden – Anwendungsbezogene Anforderungen an Wärmedämmstoffe. Teil 10: Werkmäßig hergestellte Wärmedämmstoffe”.
14. ZDB, „Außenbeläge. Belagkonstruktionen mit Fliesen und Platten außerhalb von Gebäuden”, VII 2005.
15. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót. Część C: Zabezpieczenia i izolacje. Zeszyt 4: Izolacje wodochronne tarasów”, ITB, Warszawa 2004.
16. PN-EN ISO 11600:2004, PN-EN ISO 11600:2004/A1:2011 (oryg.), „Konstrukcje budowlane. Wyroby do uszczelniania. Klasyfikacja i wymagania dotyczące kitów.
17. PN-B-30151:1997, „Kit tiokolowy”.
18. „Richtlinie für Flexmörtel. Definition und Einsatzbereiche”, Deutsche Bauchemie e.V., 2001.
19. PN-EN 12004:2008, „Kleje do płytek. Wymagania, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie”.
20. PN-EN 14411:2009, „Płytki ceramiczne. Definicje, klasyfikacja, właściwości i znakowanie”.
21. PN-EN ISO 10545-12:1999, „Płytki i płyty ceramiczne. Oznaczanie mrozoodporności”.
22. PN-EN ISO 10545-7:2000, „Płytki i płyty ceramiczne. Oznaczanie odporności na ścieranie powierzchni płytek szkliwionych”.
23. BGR 181, „Fußböden in Arbeitsräumen und Arbeitsbereichen mit Rutschgefahr”. Hauptverband der gewerblichen Berufsgenossenschaften, X 2003.
24. PN-EN 13888:2010, „Zaprawy do spoinowania płytek. Wymagania, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie”.
25. PN-EN 12002:2010, „Kleje do płytek. Oznaczanie odkształcenia poprzecznego cementowych klejów i zapraw do spoinowania”.
26. PN-EN 14891:2009, PN-EN 14891:2009/AC:2009, „Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami. Wymagania, metody badań, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie”.
27. BEB Merkblatt, „Hinweise für Estriche im Freien, Zement-Estriche auf Balkonen und Terrassen”, VII 1999.
28. PN-EN 13813:2003, „Podkłady podłogowe oraz materiały do ich wykonania. Materiały. Właściwości i wymagania”.
29. PN-EN 206-1:2003, PN-EN 206-1:2003/Ap1:2004, PN-EN 206-1:2003/A1:2005,
30. PN-EN 206-1:2003/A2:2006, „Beton. Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność”.
31. PN-EN 13707:2006 + A2:2009, „Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby asfaltowe na osnowie do pokryć dachowych. Definicje i właściwości”.
32. PN-EN 14967:2007, „Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby asfaltowe do poziomej izolacji przeciwwilgociowej. Definicje i właściwości”.
33. PN-EN 13956:2005, „Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do pokryć dachowych. Definicje i właściwości”.
34. PN-EN 14909:2007, „Elastyczne wyroby wodochronne. Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do poziomej izolacji przeciwwilgociowej. Definicje i właściwości”.
35. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung von Bauteilen mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberührte Bauteile”, Deutsche Bauchemie e.V., 2001.
36. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberührte Bauteile, Deutsche Bauchemie e.V., 2010.
37. PN-EN 1504-3:2006, „Wyroby i systemy do ochrony i napraw konstrukcji betonowych. Definicje, wymagania, sterowanie jakością i ocena zgodności. Część 3: Naprawy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne”.
38. PN-EN 13252:2002, PN-EN 13252:2002/A1:2006, „Geotekstylia i wyroby pokrewne. Właściwości wymagane w odniesieniu do wyrobów stosowanych w systemach drenażowych”.
39. PN-EN 12057:2005, „Wyroby z kamienia naturalnego. Płyty modułowe. Wymagania”.
40. PN-EN 12058:2005, „Wyroby z kamienia naturalnego. Płyty posadzkowe i schodowe. Wymagania”.
41. PN-EN 1341:2003, „Płyty z kamienia naturalnego do zewnętrznych nawierzchni drogowych. Wymagania i metody badań”.
42. PN-EN 12371:2010 (oryg.), „Metody badań kamienia naturalnego. Oznaczenie mrozoodporności”.
43. PN-EN 1338:2005, PN-EN 1338:2005/AC:2007, „Betonowe kostki brukowe. Wymagania i metody badań”.
44. PN-EN 1339:2005, PN-EN 1339:2005/AC:2007, „Betonowe płyty brukowe. Wymagania i metody badań”.
45. PN-EN 1342:2003, „Kostka brukowa z kamienia naturalnego do zewnętrznych nawierzchni drogowych. Wymagania i metody badań”.
46. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung erdberührter Bauteile mit flexiblen Dichtungsschlämmen”, Deutsche Bauchemie e.V., 2006.
47. „Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Okładziny ceramiczne i hydroizolacje zespolone tarasów nad pomieszczeniami ogrzewanymi”, OWEOB Promocja Sp. z o.o., Warszawa 2008.
48. „Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Warstwy użytkowe – okładziny i hydroizolacja tarasów nad pomieszczeniami ogrzewanymi z drenażowym odprowadzeniem wody”, OWEOB Promocja Sp. z o.o., Warszawa 2008.
49. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Część B: Roboty wykończeniowe. Zeszyt 5: Okładziny i posadzki z płytek ceramicznych”, ITB, Warszawa 2006.
50. M. Rokiel, „Poradnik. Hydroizolacje w budownictwie. Wybrane zagadnienia w praktyce”, wyd. II, DW Medium, Warszawa 2009.
51. M. Rokiel, „Tarasy i balkony. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót”, DW Medium, Warszawa 2012.
52. Materiały firmy Renoplast.
53. Materiały firmy Sopro.
54. Materiały firmy Saint-Gobain Construction Products Polska, Marka Weber Deitermann.
55. Materiały firmy Schomburg.
56. Materiały firmy Atlas.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!