Izolacje w gruncie – podejście według normy DIN 18533

Sytuacji nie ułatwia brak obligatoryjnych wytycznych, norm i zaleceń, które pozwoliłyby na wymuszenie na uczestnikach procesu budowlanego nie tylko zaprojektowania poprawnych technicznie rozwiązań technologiczno-materiałowych, lecz także ich prawidłowego wykonania.

Na te zagadnienia składa się bardzo wiele czynników, niekiedy wręcz lekceważonych. Analizując przyczyny przecieków, można oczywiście różnicować kryteria i ich wagę, jednak w każdym przypadku można wyróżnić pewien ciąg przyczynowo-skutkowy, zaczynający się od braku analizy warunków gruntowo-wodnych i projektowanego rozwiązania konstrukcyjnego części fundamentowej. Na tym etapie powinien zostać wybrany system hydroizolacyjny, czyli konkretne rozwiązanie materiałowe, z podaniem wymaganych parametrów materiałów pozwalających na wykonanie powłok wodochronnych w postaci szczelnej wanny, całkowicie oddzielającej budynek od wilgoci lub wody znajdującej się w gruncie.

Kryteriów doboru jest wiele, różna jest także ich waga, jednak nawet poprawne zaprojektowanie powłok wodochronnych nie gwarantuje bezproblemowej eksploatacji.

Drugim, równie istotnym kryterium jest wykonawstwo.
Zgodnie z art. 5.1 ustawy Prawo budowlane [1]:

„Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych określonych w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz. Urz. UE L 88 z 4.04.2011, str. 5, z późn. zm.), dotyczących:
a) nośności i stateczności konstrukcji,
b) bezpieczeństwa pożarowego,
c) higieny, zdrowia i środowiska,
d) bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów,
e) ochrony przed hałasem,
f) oszczędności energii i izolacyjności cieplnej,
g) zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych”.

Z kolei art. 7.1 tej ustawy [1] precyzuje, że:

„Do przepisów techniczno-budowlanych zalicza się:
1) warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie;
2) warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych”.

Oznacza to, że wymogi formalnoprawne wynikające z przepisów technicznych powołują się na:

• ustawę Prawo Budowlane [1],
• ustawę o wyrobach budowlanych [2],
• warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [3].

Należy zatem poszukać odpowiedzi na pytania dotyczące:

• „umiejscowienia” w tych całych formalnych wymaganiach warunków technicznych wykonania i odbioru robót,
• wymagań technicznych stawianych materiałom,
• wymagań technicznych dotyczących sposobu wykonywania prac i kontroli (odbioru robót).

Fakultatywny charakter wszelkiego rodzaju warunków technicznych wykonania i odbioru robót [4–5] nie oznacza, że są one nieistotne. Ich przestrzeganie ma zasadnicze znaczenie dla bezawaryjnej eksploatacji obiektów.

Skoro skuteczność izolacji zależy od:

• poprawności określenia warunków wodnych (obciążenie wilgocią, obciążenie wodą pod ciśnieniem) i właściwego doboru typu izolacji (przeciwwilgociowa, przeciwwodna),
• właściwego doboru materiałów do izolacji wynikającego z wielkości występujących obciążeń wodnych (w tym również agresywności wody); zakładanych odkształceń podłoża podczas eksploatacji obiektu; możliwości aplikacyjnych w konkretnym obiekcie,
• stanu podłoża, na którym aplikowany jest materiał izolacyjny (rysy, kawerny, nośność, wielkości pól dylatacyjnych),
• poprawności rozwiązania projektowego i jakości wykonawstwa detali, w tym przejść technologicznych instalacji technicznych przez powłoki izolacyjne; szczegółów połączeń w miejscach przejść izolacji poziomych w pionowe; uszczelnienia przepustów itp.,
• ścisłego przestrzegania wymagań aplikacyjnych: nośności i odkształceń podłoża, wilgotności, czasu wysezonowania, równości itp.,

to logiczne jest, że te wymagania powinny być istotną częścią warunków technicznych wykonania i odbioru robót. Należy zauważyć, że opisane kryteria dotyczą nie tylko wykonawcy, lecz są integralnie związane z poprawnością wykonania dokumentacji technicznej.

Rodzajów materiałów hydroizolacyjnych jest wiele, przykładowe kryteria podziału podano w TABELI. Każdy z tych materiałów cechuje się specyficznymi parametrami, cechami i właściwościami, które determinują nie tylko jego obszar zastosowań, lecz także sposób aplikacji. Mogłoby się wydawać, że parametry stawiane materiałom hydroizolacyjnym w dużej mierze narzucają normy serii PN-EN.

Jednak szczegółowa analiza treści norm pozwala na sformułowanie tezy, że jest to nieprawda. Normy PN-EN, z pewnymi wyjątkami, definiują wymagania dotyczące konkretnych materiałów w odniesieniu do dwóch wartości:

• granicznej, oznaczanej symbolem MLV – jest to ustalana przez producenta konkretna graniczna (minimalna lub maksymalna) wartość (wynik konkretnego badania, wartość konkretnego parametru), która musi być osiągnięta w badaniach,
• deklarowanej, oznaczanej symbolem MDV – jest to deklarowana przez producenta konkretna wartość (wynik konkretnego badania, wartość konkretnego parametru), podawana z założoną tolerancją.

W normach nie ma jednak informacji, jakimi parametrami musi się charakteryzować konkretny materiał, aby mógł w danych warunkach brzegowych (przy konkretnym obciążeniu wilgocią/wodą, przy konkretnym zastosowaniu itp.) pełnić swoją funkcję. Dodatkowo wiele z tych parametrów może nie być określonych (NPD).

W tym miejscu należałoby postawić pytanie, które spośród wspomnianych własności czy cech są istotne dla zamierzonego zastosowania. Oznacza to, że deklaracja właściwości użytkowych do normy stanowi jedynie formalny dokument, który potwierdza, że materiał może być wprowadzony na rynek zgodnie z prawem.

Innym, zdecydowanie ważniejszym zagadnieniem jest określenie właściwości wyrobu lub minimalnych wymagań, jakim musi on sprostać, aby mógł pełnić zamierzoną funkcję. Deklaracja właściwości użytkowych do normy oraz faktyczne właściwości wyrobu decydujące o jego przydatności w danym zastosowaniu to dwie zupełnie różne kwestie, jednak z punktu widzenia skuteczności wykonanych prac spełnienie wymagań normowych może nie mieć żadnego znaczenia.

O skuteczności konkretnego rozwiązania decydują także inne parametry materiału w wielu sytuacjach oraz pozostałe składniki systemu, o których nie wspominają wspomniane wyżej normy.

Dodatkowo dochodzą kwestie wykonawcze. Poprawne wbudowanie to drugi, równie ważny element procesu budowlanego. Tu normy serii EN milczą, w niektórych sytuacjach wręcz przerzucając na producenta odpowiedzialność za obszar zastosowań. Normy serii EN opisują zatem wyrób budowlany jako pojedynczy element, nic nie mówiąc na temat ewentualnych ograniczeń w ich zastosowaniu i nie wspominając o niezbędnych badaniach na etapie wykonawstwa, a także w fazie projektowania (to ostatnie dotyczy przede wszystkim prac remontowych/naprawczych/renowacyjnych).

W Niemczech projektowanie i wykonywanie hydroizolacji w gruncie opisywała norma DIN 18195 [6], składająca się z 10 części:
 1) zawierającej określenia i definicje oraz klasyfikującej obciążenie wilgocią/wodą,
 2) definiującej wymagania stawiane materiałom/systemom hydroizolacyjnym oraz określającej obszary zastosowań,
 3) zawierającej wymagania stawiane podłożu oraz wymagania/zalecenia aplikacyjne,
 4) zawierającej wymagania dla izolacji przeciwwilgociowych (wymiarowanie i wykonanie),
 5) zawierającej wymagania dla izolacji przed wodą niewywierającą parcia hydrostatycznego na powierzchniach stropów oraz w pomieszczeniach mokrych (wymiarowanie i wykonanie),
 6) zawierającej wymagania dla izolacji przeciwwodnych (parcie wody od zewnątrz, wymiarowanie i wykonanie),
 7) zawierającej wymagania dla izolacji przeciwwodnych (parcie wody od wewnątrz, wymiarowanie i wykonanie),
 8) dotyczącej uszczelnień dylatacji,
 9) dotyczącej uszczelnień przejść rur instalacyjnych, przebić i przyłączy,
10) zawierającej wymagania stawiane warstwom ochronnym.

Została ona wprowadzona w roku 1983 i mimo wielokrotnego nowelizowania (2000, 2011) nie obejmowała wielu nowoczesnych materiałów (np. szlamów uszczelniających czy początkowo mas KMB). Jednocześnie na rynku niemieckim funkcjonowały różnorakie wytyczne, które uzupełniały tę normę w zakresie, który nie był ujęty w jej treści. Są to przede wszystkim wytyczne dotyczące wspomnianych grubowarstwowych polimerowo-bitumicznych mas KMB oraz szlamów (sztywnych i elastycznych).

Wytyczne te zawierały zasady projektowania, wykonywania i odbioru powłok wodochronnych, stanowiły więc coś w rodzaju minikompendium dla wszystkich uczestników procesu budowlanego.

W 2017 r. w Niemczech wprowadzono normy serii DIN 18531–DIN 18535 (RYS.):

• DIN 18531, „Uszczelnienie dachów, balkonów, loggii i podcieni”,
• DIN 18532, „Uszczelnienie betonowych powierzchni obciążonych ruchem kołowym”,
• DIN 18533, „Uszczelnienie stykających się z gruntem części budynków”,
• DIN 18534, „Uszczelnienie pomieszczeń wewnętrznych”,
• DIN 18535, „Uszczelnienie zbiorników i niecek”,

które stanowią kompendium wiedzy przeznaczone dla projektantów i wykonawców. Zawierają one praktycznie komplet informacji technicznych.

Punktem wyjścia jest skuteczność wykonanych prac hydroizolacyjnych, co wymusza zdefiniowanie kryteriów i wymagań bezpośrednio wpływających na poprawność robót, począwszy od etapu projektowania, poprzez wykonawstwo po odbiory.

Usystematyzowane zostało obciążenie wilgocią/wodą (izolacje przeciwko wilgoci gruntowej, niezalegającej i zalegającej wodzie opadowej, wodzie pod ciśnieniem, niewywierającej ciśnienia wodzie infiltracyjnej na stropodachach w gruncie, wodzie rozbryzgowej w strefie cokołów i wodzie podciąganej kapilarnie), czego konsekwencją jest zdefiniowanie podłoży jako elementów obiektu wymagających odpowiedniego zaizolowania z rozróżnieniem płyt i ścian fundamentowych oraz stropodachów, cokołów oraz połączeń z elementami zaprojektowanymi jako betonowe konstrukcje wodonieprzepuszczalne (nie z betonów wodonieprzepuszczalnych).

W wymienionych wyżej normach zdefiniowano także niezbędne parametry, właściwości i cechy właściwości produktów hydroizolacyjnych, które stanowią o ich skuteczności. Podejście tych norm DIN jest zatem zupełnie inne niż norm europejskich.

Norma DIN 18533 [7] składa się z trzech części:

• zawierającej wymagania oraz zasady projektowania i wykonawstwa,
• dotyczącej hydroizolacji z materiałów rolowych,
• dotyczącej hydroizolacji z materiałów bezspoinowych.

Uzupełnieniem tych norm w zakresie warunków technicznych wykonania i odbioru robót są zarówno znowelizowane i kompatybilne wytyczne branżowe dotyczące stosowania mas polimerowo-bitumicznych oraz szlamów mineralnych, jak również załącznik do normy DIN 18195 [8] zawierający wskazówki związane z kontrolą grubości hydroizolacyjnych powłok bezspoinowych.

Literatura

1. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 lipca 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu – Prawo budowlane (DzU 2020, poz. 1333).
2. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 stycznia 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wyrobach budowlanych (DzU 2020, poz. 215).
3. Obwieszczenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 8 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2019, poz. 1065).
4. „Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych. Roboty hydroizolacyjne. Izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części podziemnych i przyziemi budynków”, wyd. II, OWEOB Promocja, 2017.
5. M. Rokiel, „Hydroizolacje podziemnych części budynków i budowli. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót”, wyd. IV, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
6. DIN 18195, „Bauwerksabdichtung”.
7. DIN 18533, „Abdichtung von erdberührten Bauteilen“, cz. 1–3.
8. DIN 18195, Beiblatt 2:2017-07, „Abdichtung von Bauwerken- Beiblatt 2: Hinweise zur Kontrolle und Prüfung der Schichtdicken von flüssig verarbeiteten Abdichtungsstoffen”.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!