Warunki szczelności tarasu

Aby taras idealnie pełnił założone funkcje dłużej niż do pierwszego deszczu czy mrozu, konieczne jest poprawne jego zaprojektowanie, a później wykonanie. W tym wypadku nawet drobne niedociągnięcia są przyczyną poważnych usterek. Ich naprawa pochłania czas, a także jest dużym obciążeniem finansowym.

Tarasy sytuowane są zazwyczaj po południowej, nasłonecznionej stronie elewacji. W upalne dni lata ich posadzki, szczególnie te o ciemnej nawierzchni, mogą się nagrzewać do temperatury +70°C. Zimą zdarzają się mrozy do –30°C i do takiego poziomu spada temperatura tarasu będącego swoistym agregatorem zimna w takich warunkach.

Opady deszczu, zaleganie i topnienie śniegu, duże dobowe wahania temperatury oraz znaczna ilość przejść temperatury powietrza przez próg 0°C w okresie wczesno- i późnozimowym tworzą ekstremalnie trudne warunki eksploatacji. Prawidłowe wykonanie warstw tarasowych nie bez powodu uznawane jest więc za jedną z najtrudniejszych prac wykończeniowych w budownictwie.

Najistotniejsze w projekcie i pracach wykonawczych jest to, by w sposób efektywny, przy użyciu sprawdzonych technologii i systemów, połączyć efekt przenoszenia odkształceń konstrukcji związanych ze zmianami temperatury z zabiegami gwarantującymi pełną szczelność. Do kluczowych czynników gwarantujących pozytywny efekt zaliczamy: właściwy wybór i zastosowanie izolacji, skuteczne odprowadzanie wody oraz poprawnie wykonane dylatacje.

Definicja wymusza wymagania

Tarasy w zależności od przyjętych rozwiązań architektonicznych mogą przylegać do budynków (skonstruowane jako tarasy naziemne lub tarasy nad ziemią – betonowe lub drewniane) albo stanowić ich integralną część jako wykończenie stropodachu, którego warstwa przystosowana jest do okresowego przebywania na nim osób.

Taras jako wykończenie stropodachu w odróżnieniu od balkonu stanowi przegrodę poziomą nad pomieszczeniami użytkowymi. Po obydwu stronach tej przegrody występują różne temperatury i wilgotności względne powietrza.

Taras, oprócz oczywistego wymogu szczelności dla wód opadowych, musi mieć izolację termiczną oraz barierę dla pary wodnej, czyli paroizolację. Konstrukcja tarasu wspiera się na ścianach i słupach pomieszczeń użytkowych, czasami oddylatowanych od głównej części budynku. Rozmiary i kształty tarasów mogą być bardzo zróżnicowane.

Na największe wahania temperatury narażone są warstwy znajdujące się powyżej izolacji termicznej. Jednak nawet nad pomieszczeniami mieszkalnymi strop tarasu powinien być dylatowany szczelinami o szerokości min. 2 cm co 12 m.

Taras musi spełniać następujące wymagania:

• musi być całkowicie szczelny, tzn. uniemożliwiać infiltrację wody opadowej do jego konstrukcji,
• mieć wykonane dylatacje, czyli szczeliny, które pozwalają na kompensowanie ruchów termicznych wierzchnich warstw tarasu (a dzięki temu uniknięcie pęknięć pozwalających na wnikanie wody opadowej w głąb konstrukcji),
• być wyposażony w paroizolację blokującą wnikanie w konstrukcję pary wodnej od strony pomieszczeń pod tarasem.

Kierując się takimi wytycznymi, można określić kolejne etapy poprawnego przygotowania tarasu z naciskiem na elementy zabezpieczające konstrukcję przed wodą. Należy pamiętać, iż w ramach systemów producenci mogą proponować alternatywne rozwiązania dotyczące zakresu, układu i produktów stosowanych w konstrukcji poszczególnych warstw.

Materiały stosowane w systemie tarasowym jednego producenta uzupełniają się funkcjami (dotyczy to przede wszystkim uszczelnienie podpłytkowego oraz zaprawy klejącej i spoinującej), stąd koniecznym do spełnienia warunkiem jest trzymanie się technologii i systemu opracowanego przez jednego producenta.

Warstwy, z których składa się taras

Konstrukcja tarasu składa się z następujących warstw, których obecność jest niezbędna do uzyskania jego szczelności i wytrzymałości:

• warstwa spadkowa,
• paroizolacja,
• izolacja termiczna,
• izolacja wodoszczelna,
• jastrych,
• izolacja podpłytkowa,
• posadzka.

Warstwa spadkowa zapewnia prawidłowe ukształtowanie spadków wszystkich warstw tarasu. Zalecane i jednocześnie optymalne nachylenie warstwy spadkowej wynosi 2–2,5%. Warstwę spadkową należy wykonywać bezpośrednio na stropie czy płycie balkonowej.

Wszystkie warstwy znajdujące się powyżej będą mieć wtedy jednakową grubość, a więc i takie samo nachylenie. Mniejsze nachylenie posadzki powoduje wolniejsze spływanie wody i okresowe powstawanie kałuż, a więc zwiększa ilość wody, która wnika przez spoiny.

Natomiast większe nachylenie utrudnia swobodne poruszanie, korzystanie z mebli oraz wygląda nieestetycznie. Błędem jest formowanie nachylenia posadzki przy zastosowaniu różnej grubości jastrychu czy zaprawy mocującej płytki.

Paroizolacja wykonywana na warstwie spadkowej uniemożliwia penetrację pary wodnej przez strop w wyższe warstwy tarasu. Para wodna ma większe ciśnienie po tej stronie przegrody, gdzie występuje wyższa temperatura, czyli przez zdecydowaną większość czasu – od strony pomieszczenia.

Jeśli konstrukcja tarasu nie ma paroizolacji, wtedy para wodna, dążąc do wyrównania ciśnień, wnika w wyższe, chłodniejsze warstwy tarasu (np. do izolacji termicznej) i tam ulega kondensacji. Skropliny pary wodnej powodują zawilgocenie, objawiają się zaciekami wody i pleśnią na suficie pomieszczenia. Nie ma to nic wspólnego z przeciekaniem wód opadowych. Za warstwę paro szczelną uważa się materiał o oporze dyfuzyjnym względnym s_d > 150 m.

Izolacja termiczna zapobiega wychładzaniu stropu. Dzięki izolacji termicznej strop zimą nie przemarza, a latem ograniczone jest jego nagrzewanie się pod wpływem promieni słonecznych. Grubość izolacji termicznej, dostosowana do sposobu użytkowania pomieszczeń, powinna wynikać z obowiązujących przepisów.

Do wykonywania izolacji termicznej należy używać materiałów o jak najmniejszej ściśliwości i jednocześnie odpornych na zawilgocenie. Zaleca się stosowanie płyt z polistyrenu ekstrudowanego (XPS), ewentualnie twardego polistyrenu ekspandowanego (EPS) o gęstości większej niż 30 kg/m³. Przeważnie (zależnie od sposobu użytkowania pomieszczeń podtarasowych) grubość izolacji termicznej wynosi od 10 do 20 cm. Izolację zaleca się układać w dwóch warstwach, z przesunięciem styków płyt.

Izolacja wodoszczelna stanowi barierę przed wnikaniem wód opadowych. Jest ona ostatnim elementem zabezpieczającym przed przeciekaniem wód opadowych i zalaniem pomieszczeń pod tarasem w przypadku uszkodzenia izolacji podpłytkowej. Do jej wykonania zaleca się stosowanie materiałów elastycznych, zachowujących szczelność nawet przy odkształceniach podłoża.

Izolacja powinna być wywinięta na przylegające ściany na wysokość równą grubości izolacji termicznej i jastrychu dociskowego. W przypadku ogrzewanych pomieszczeń rozsądnym rozwiązaniem jest umieszczenie izolacji termicznej od strony pomieszczenia pasmami o szerokości 20–40 cm wzdłuż naroży łączących strop i ściany zewnętrzne (rozwiązanie to powinno być poprzedzone szczegółowymi obliczeniami). Izolację taką można zasłonić podwieszonym sufitem.

Jastrych stanowi podłoże do wykonania warstwy uszczelniającej, a przede wszystkim jest to sztywna konstrukcja rozkładająca obciążenia użytkowe z posadzki na izolację termiczną. Jastrych musi być wodo- i mrozoodporny. Od jego wytrzymałości w oczywisty sposób zależy trwałość posadzki.

Do wykonania jastrychu zaleca się stosowanie szybko twardniejącej masy posadzkowej do wykonywania podkładów podłogowych. Alternatywnie można stosować jastrych tradycyjny, jednak trzeba mieć świadomość znacznego opóźnienia robót ze względu na proces dojrzewania. Prawidłowo wykonany i pielęgnowany (utrzymywany w warunkach wilgotnych przez min. 7 dni) jastrych powinien mieć stałą grubość min. 5,5 cm.

Przy większych obciążeniach można go dodatkowo wzmacniać prętami zbrojeniowymi. Jastrych, podobnie jak posadzka, narażony jest na wahania temperatury i należy mu zapewnić swobodę odkształceń. Z tego wynika konieczność dzielenia, tzw. dylatowania jastrychu. Poszczególne pola powinny mieć zwarty, prostokątny kształt, to znaczy największy ich wymiar może być najwyżej dwukrotnie dłuższy od wymiaru najmniejszego. Chodzi o to, by ruchy termiczne były podobne w obydwu kierunkach.

Uwzględniając wielkość odkształceń jastrychu (zwężania i powiększania się szczelin dylatacyjnych), wielkość pól należy przyjmować jako nie większą niż 4–5 m², a odległości pomiędzy szczelinami dylatacyjnymi mogą wynosić od 1,5 do 3 m. Wymiary pól wynikają również z tego, że do wykonywania posadzek najczęściej stosowane są płytki ceramiczne. Ruchy termiczne jastrychu nie powinny być ograniczane.

Aby zmniejszyć siły tarcia pomiędzy jastrychem a izolacją termiczną, należy zastosować warstwę oddzielającą. Zaleca się ją wykonać z włókniny poliestrowej o gramaturze 200–300 g/m².

Izolacja podpłytkowa wykonywana jest z elastycznego, mineralnego materiału, na którym bezpośrednio mocowane są płytki warstwy uszczelniającej i zdolności do krycia powierzchniowych rys podłoża – w miejscach szczególnych należy ją dodatkowo wzmacniać wodoszczelną, odporną na rozrywanie taśmą. Takie miejsca to: szczeliny dylatacyjne, połączenia ze ścianami, styki z obróbkami blacharskimi itp. Warstwa uszczelniająca powinna być wywinięta na przylegające ściany i progi drzwiowe na wysokość min. 10 cm ponad posadzkę oraz osłonięta płytkami cokołowymi.

Posadzka – jak już wspomniano, do wykonywania posadzek na tarasach najczęściej stosowane są płytki ceramiczne. Inne materiały posadzkowe, np. z masy lastryko, z kostki brukowej czy impregnowanego drewna, spotykane są bardzo rzadko. Równie rzadko stosuje się posadzki z żywic syntetycznych, ponieważ stosowanie takich rozwiązań wymaga spełnienia dodatkowych warunków związanych m.in. z paroszczelnością konstrukcji. Tak więc płytki ceramiczne (ewentualnie kamienne) ze względu na estetykę, trwałość i łatwość utrzymania w czystości są bezkonkurencyjne.

Płytki muszą być mrozoodporne – odpowiednie będą tu bardzo popularne płytki gresowe, ale ze względu na bezpieczeństwo użytkowników należy wykluczyć stosowanie płytek o gładkiej powierzchni, np. gresów polerowanych. Oprócz tego płytki powinny mieć jasny kolor i rozmiary nie większe niż 30–35 cm. Te ostatnie zalecenia wynikają z tego, że pod wpływem światła słonecznego płytki się rozgrzewają.

Te same powody wpływają na dobór materiału do mocowania płytek. Musi mieć on stosunkowo małą sztywność, co zapobiegnie powstawaniu naprężeń ścinających, wysoką przyczepność do elastycznej warstwy uszczelniającej i do praktycznie nienasiąkliwych płytek gresowych. Zaprawa do spoinowania musi się także cechować pewną elastycznością.

Trzeba mieć na uwadze, że posadzka ulega cyklicznym, czasami szybko przebiegającym wahaniom temperatury oraz że jest ona narażona na odkształcenia wynikające np. z drgań płyty balkonowej, sprężystości izolacji termicznej (w przypadku tarasów).

Wyjątkowo wysoka elastyczność (rozciągliwość i ściśliwość) oraz przyczepność do brzegów płytek musi cechować materiał wypełniający szczeliny dylatacyjne. Wspomniane wyżej wielkości pól jastrychu muszą uwzględniać wielokrotności kształtu płytek, a szczeliny dylatacyjne muszą być powtórzone w okładzinie ceramicznej.

Szerokość dylatacji wynika z możliwych wahań temperatury, odkształcalności termicznej jastrychu i zdolności do deformacji materiału uszczelniającego szczeliny. Szerokość szczelin dylatacyjnych powinna wynosić przynajmniej 10 mm. Od strony krawędzi tarasu czy balkonu należy układać całe płytki.

Krok po kroku do pełnej szczelności

Prace związane z wykonaniem tarasu należy rozpocząć od przygotowania warstwy spadkowej, umożliwiającej bezproblemowe odprowadzanie wody z powierzchni i/lub drenażu. Kształtowanie spadku na poziomie płyty nośnej umożliwi zachowanie stałej grubości we wszystkich pozostałych warstwach tarasu. W poziomie warstwy spadkowej, wzdłuż otwartych krawędzi tarasu, śrubami na plastikowych dyblach mocuje się pierwszą warstwę obróbki blacharskiej.

Kolejny etapem jest przygotowanie paroizolacji. Stosowane rozwiązania to folia paroszczelna PE o grubości min. 0,2 mm, papa paroizolacyjna na folii aluminiowej, membrana izolacyjna czy też preparaty bitumiczne. Należy pamiętać o tym, aby paroizolacja była układana na suchym podłożu, dlatego w zależności od użytej wcześniej zaprawy konieczne jest odczekanie od kilku dni do kilku tygodni na jej wyschnięcie.

Następnym elementem jest izolacja termiczna z materiału odpornego na zawilgocenie, np. płyty ze styropianu ekstrudowanego. Warstwę termoizolacji zabezpiecza się od góry warstwą poliestrowej włókniny odsączającej o gramaturze 200–300 g/m². Następną czynnością jest wykonanie izolacji przeciwwodnej z papy termozgrzewalnej, układanej metodą zgrzewania na papie podkładowej.

Oprócz papy termozgrzewalnej można zastosować membrany z tworzyw sztucznych lub bitumiczne. Kolejny krok to naniesienie warstwy dociskowej, którą stanowi jastrych podkładowy o wytrzymałości na ściskanie przynajmniej 20 MPa. Minimalna grubość warstwy dociskowej nie powinna być mniejsza niż 5,5 cm. Jastrych należy podzielić szczelinami dylatacyjnymi na pola o powierzchni 20–25 m². Pola te powinny być figurami wypukłymi, najlepiej prostokątami o stosunku boków od 1:1 do 1:2. Dylatacje wykonuje się też w miejscach uskoku tarasu, zmiany jego kształtu itp. Konieczne jest zastosowanie dylatacji brzegowej od strony ścian budynku.

Następną warstwą hydroizolacyjną są hydroizolacyjne masy szpachlowe, np. szlamy hydroizolacyjne (mikrozaprawy). Są to zaprawy uniemożliwiające wodom opadowym przedostawanie się w niższe warstwy konstrukcji tarasu. Wymogiem koniecznym dla tej warstwy jest elastyczność i wysoka przyczepność. Aby uniknąć powstawania pęknięć, między warstwy szlamu można (o ile jest to zalecane przez producenta) wtopić siatkę zbrojącą z włókna szklanego o gramaturze podanej przez producenta zaprawy.

Istotnym czynnikiem przed naniesieniem zaprawy jest jakość podłoża, które powinno być stabilne, równe, lekko porowate i oczyszczone z kurzu. Szlamy nakłada się na matowo wilgotne powierzchnie. W linii przebiegu szczelin dylatacyjnych, w narożach – na styku jastrychu ze ścianą budynku, w pierwszą warstwę szlamu wkleja się taśmę uszczelniającą.

Ostatnim elementem jest ułożenie mrozoodpornych i antypoślizgowych płytek ceramicznych, które mocuje się do powierzchni elastyczną zaprawą klejącą przeznaczoną na podłoża wymagające i krytyczne. Podobnie zastosowane zaprawy do spoinowaniu powinny oprócz mrozo- i wodoodporności charakteryzować się wysoką elastycznością.

Płytki ceramiczne należy układać tak, aby szczeliny między nimi pokrywały się w linii z wykonanymi w jastrychu szczelinami dylatacyjnymi. W miejscach tych połączeń zaprawa do spoinowania powinna być zastąpiona wypełnieniem z poliuretanu lub silikonem. Dodatkowo elastyczna spoina z silikonu powinna się pojawić między płytkami na tarasie w takich liniach, które podzielą jego powierzchnię na pola o wielkości 5–6 m², oraz w styku wykładziny ceramicznej z cokolikiem wokół tarasu.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!