Tarasy wentylowane – termoizolacja, hydroizolacja, okap
Ventilated terraces – thermal insulation, waterproofing, eaves
Konstrukcje i elementy konstrukcyjne powinny być projektowane, budowane i utrzymane w taki sposób, aby nadawały się do użytku w sposób ekonomiczny w okresie przewidzianym w projekcie.
Rys. Renoplast
Taras nad pomieszczeniem to, niezależnie od sposobu wykonania, rodzaj dachu. Warstwą użytkową mogą być płytki ceramiczne, płyty kamienne i betonowe, deska tarasowa czy nawet żywica.
Zobacz także
Alchimica Polska Sp. z o.o. Hydroizolacja tarasu i balkonu w systemie Hyperdesmo
Zarówno balkon, jak i taras cały czas są narażone na działanie destrukcyjnych czynników atmosferycznych. Dlatego też zastosowane podczas ich budowy materiały przede wszystkim muszą stanowić skuteczną ochronę...
Zarówno balkon, jak i taras cały czas są narażone na działanie destrukcyjnych czynników atmosferycznych. Dlatego też zastosowane podczas ich budowy materiały przede wszystkim muszą stanowić skuteczną ochronę przed wodą, wilgocią i zmianami temperatury. I to niezależnie od wielkości tych przydomowych powierzchni.
Canada Rubber Polska Szczelnie, estetycznie i na lata?
Dlaczego warto zająć się hydroizolacją tarasu? Jaki produkt idealnie sprawdzi się na tarasach? Poniżej prezentujemy trzy systemy z użyciem żywicy poliuretanowej – DROOF 250, które idealnie sprawdzą się...
Dlaczego warto zająć się hydroizolacją tarasu? Jaki produkt idealnie sprawdzi się na tarasach? Poniżej prezentujemy trzy systemy z użyciem żywicy poliuretanowej – DROOF 250, które idealnie sprawdzą się w hydroizolacji tarasu.
Prokostal Ładziński Sp. z o.o. Twój balkon na świat
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców budynków wielolokalowych, dotyczącym poprawy komfortu życia oraz podniesienia standardu zamieszkiwania i większej swobody przestrzennej, stworzyliśmy możliwość...
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców budynków wielolokalowych, dotyczącym poprawy komfortu życia oraz podniesienia standardu zamieszkiwania i większej swobody przestrzennej, stworzyliśmy możliwość rozbudowy lub dobudowy balkonu do budynków wyposażonych w tzw. portfenetry (tzw. drzwi balkonowe z balustradą) oraz loggie przez powiększenie balkonu.
O czym przeczytasz w artykule? |
Abstrakt |
---|---|
|
Przedmiotem artykułu są zagadnienia konstrukcyjne (termoizolacja i hydroizolacja) związane z tarasami wentylowanymi. Autor rozpatruje je w odniesieniu do tarasów umiejscowionych nad pomieszczeniami ogrzewanymi oraz do tarasów nadziemnych i balkonów. Przedstawia związane z tym tematem zagadnienia cieplno-wilgotnościowe, materiały do wykonywania hydroizolacji i termoizolacji oraz problemy związane z wykańczaniem okapów. Ventilated terraces – thermal insulation, waterproofing, eavesThis paper concerns structural issues (thermal insulation and waterproofing) regarding ventilated terraces. The author provides an analysis with reference to terraces located over heated rooms as well as overground terraces and balconies. It presents relevant thermal insulation and waterproofing issues, materials suitable for waterproofing and thermal insulation and problems related with installation of eaves fittings. |
Niezależnie od rodzaju warstwy użytkowej można wyróżnić dwie koncepcje odprowadzenia wody – powierzchniową i drenażową. Ta pierwsza wymaga wykonania warstwy użytkowej z płytek ceramicznych lub kamiennych klejonych do podłoża ewentualnie z żywicy. Druga – drenażowa – daje znacznie większe możliwości aranżacji warstwy użytkowej, począwszy od płytek klejonych na jastrychu wodoprzepuszczalnym (co jest spotykane relatywnie rzadko), poprzez płyty na warstwie kruszywa, a skończywszy na płytach ułożonych na podstawkach dystansowych. Ten ostatni wariant coraz częściej nazywany jest tarasem wentylowanym. To potoczne (czy wręcz marketingowe) określenie wskazuje na pustą przestrzeń pomiędzy płytami czy deskami tarasowymi a konstrukcją połaci.
Taki wariant wykończenia może być także stosowany na tarasach naziemnych oraz na balkonach. W obu przypadkach zasada wykonywania warstwy użytkowej jest taka sama, jednak specyfika konstrukcji wymaga nieco innego podejścia projektowo-wykonawczego.
Tarasy nad pomieszczeniami ogrzewanymi
Można wyróżnić następujące obciążenia działające na połać:
- mechaniczne – obciążenia użytkowe, ciężar własny, drgania oraz obciążenia związane z różną rozszerzalnością termiczną elementów konstrukcji,
- termiczne – obciążenia temperaturą, nagłe zmiany (szokowe) oraz długotrwałe oddziaływania cykli zamarzania–rozmarzania i związane z tym przejścia temperatury przez zero itp.,
- chemiczne – agresywne czynniki zawarte w wodzie opadowej i powietrzu,
- biologiczne – mikroorganizmy, mchy itp.,
- związane z obecnością wody – celowe wydaje się wydzielenie wody jako osobnego czynnika niszczącego; choć prawie zawsze występuje w połączeniu z innymi czynnikami, jest swego rodzaju katalizatorem procesów destrukcyjnych.
Układ drenażowy może być wykonany w wariantach:
- klasycznym (termoizolacja jest chroniona przez hydroizolację)
- oraz odwróconym (hydroizolacja jest chroniona przez termoizolację).
Typowe układy warstw tarasu nad pomieszczeniem pokazano na RYS. 1, RYS. 2 i RYS. 3.
RYS. 1. Układ warstw tarasu nad pomieszczeniem – wariant 1. Objaśnienia: 1 – podstawka dystansowa, 2 – płyta warstwy użytkowej, 3 – przekładka ochronna, 4 – hydroizolacja, 5 – jastrych dociskowy, 6 – hydroizolacja międzywarstwowa, 7 – termoizolacja, 8 – paroizolacja, 9 – warstwa spadkowa, 10 – warstwa sczepna, 11 – płyta konstrukcyjna; rys.: M. Rokiel
RYS. 2. Układ warstw tarasu nad pomieszczeniem – wariant 2. Objaśnienia: 1 – podstawka dystansowa, 2 – płyta warstwy użytkowej, 3 – przekładka ochronna, 4 – hydroizolacja, 5 – termoizolacja, 6 – paroizolacja i izolacja międzywarstwowa, 7 – warstwa spadkowa, 8 – warstwa sczepna, 9 – płyta konstrukcyjna; rys.: M. Rokiel
RYS. 3. Układ warstw tarasu nad pomieszczeniem – wariant 3 (układ odwrócony). Objaśnienia: 1 – podstawka dystansowa, 2 – płyta warstwy użytkowej, 3 – termoizolacja (płyty o frezowanych krawędziach), 4 – hydroizolacja i paroizolacja, 5 – warstwa spadkowa, 6 – warstwa sczepna, 7 – płyta konstrukcyjna; rys.: M. Rokiel
RYS. 4. Często spotykany błędny układ warstw tarasu nad pomieszczeniem – opis w tekście (patrz także FOT. 1 i FOT. 2). Objaśnienia: 1 – podstawka dystansowa, 2 – płyta warstwy użytkowej, 3 – przekładka ochronna, 4 – hydroizolacja, 5 – jastrych dociskowy, 6 – warstwa rozdzielająca, 7 – termoizolacja, 8 – paroizolacja i izolacja międzywarstwowa, 9 – warstwa spadkowa, 10 – warstwa sczepna, 11 – płyta konstrukcyjna; rys.: M. Rokiel
O ile dla układu z płytkami ceramicznymi za główne obciążenie należało uznać termikę, to szczegółowa analiza warstw i zjawisk w połaci układu drenażowego wykazuje, że konieczne jest zwrócenie uwagi na rodzaj i charakter obciążeń mechanicznych. Już sama warstwa płytek stanowiła bardzo dobre zabezpieczenie izolacji podpłytkowej, a do tego podłożem pod nią był jastrych dociskowy.
Układ drenażowy z warstwą użytkową na podstawkach dystansowych generuje zupełnie inne obciążenia. Oczywiście mamy do czynienia z wodą i termiką, jednak znaczną rolę zaczyna odgrywać obciążenie mechaniczne.
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe
Przeanalizujmy na początek układ tradycyjny pokazany na RYS. 1. Warstwa użytkowa (płyty lub ruszt z desek) na podstawkach dystansowych jest ułożona na warstwie jastrychu cementowego. Pojawia się pytanie, gdzie należy umieścić hydroizolację i z jakiego materiału należy ją wykonać.
Często spotykany błąd pokazano na RYS. 4. Przedstawiony tam układ jest niedopuszczalny z punktu widzenia odporności na uszkodzenia. Innymi słowy – będzie on skutecznie funkcjonował dopóki nie dojdzie do żadnego uszkodzenia powłoki wodochronnej pod podstawkami dystansowymi.
Przeanalizujmy powyższy układ. Paroizolacja i izolacja międzywarstwowa umieszczona jest pod termoizolacją. Druga izolacja umiejscowiona jest bezpośrednio pod podstawkami dystansowymi. Zatem w razie jej uszkodzenia wnikającą w połać wodę zatrzyma izolacja na płycie konstrukcyjnej. Pojawia się pytanie, co będzie się dziać w połaci. Woda wnikająca w połać spowoduje zawilgocenie najpierw podkładu, a następnie termoizolacji (warstwa rozdzielająca nie zatrzyma wody, bo nie jest hydroizolacją). Rezultatem może być utworzenie się w połaci „basenu” (FOT. 1 i FOT. 2), przy czym styropian będzie leżał w wodzie.
Likwidacja tej usterki w tym przypadku nie będzie polegać na naprawieniu uszkodzonej powłoki wodochronnej, lecz na usunięciu wszystkich warstw połaci (mokry styropian nie wyschnie, a połać nie będzie spełniać wymagań związanych z ciepłochronnością, pojawi się przemarzanie i kondensacja).
Konstrukcje i elementy konstrukcyjne powinny być projektowane, budowane i utrzymane w taki sposób, aby nadawały się do użytku w sposób ekonomiczny w okresie przewidzianym w projekcie. Konstrukcja, z odpowiednim stopniem niezawodności, nie powinna między innymi wykazywać uszkodzeń w stopniu nieproporcjonalnym do pierwotnej przyczyny w wyniku takich wydarzeń jak powódź, obsunięcie terenu, pożar, wybuch lub w rezultacie błędów ludzkich (wymaganie odporności konstrukcji).
Odpowiedni stopień niezawodności należy określić, biorąc pod uwagę możliwe konsekwencje utraty niezawodności, jak również koszt, zakres wysiłków i czynności niezbędnych do ograniczenia ryzyka zniszczenia. Natomiast zabiegi, które powinny być podjęte, aby osiągnąć wymagany stopień niezawodności, obejmują przede wszystkim wymagania dotyczące skuteczności i trwałości zabezpieczenia wodochronnego i termicznego. Z tego powodu wykonanie w takim elemencie wodochronnego zabezpieczenia nad termoizolacją nie podlega dyskusji. Proszę zwrócić uwagę, że powierzchnia tego typu tarasu może dochodzić do kilkuset metrów kwadratowych. Nie zawsze są to małe tarasy w budynkach jednorodzinnych czy segmentowych – w ten sposób często zagospodarowuje się duże powierzchnie dachów w budynkach użyteczności publicznej czy apartamentowcach.
FOT. 1–2. Widok odkrywki fragmentu tarasu wykonanego według schematu pokazanego na RYS. 4 po usunięciu jastrychu dociskowego; fot.: M. Rokiel |
Materiały do wykonywania hydroizolacji i termoizolacji
Odpowiedź na pytanie, z jakich materiałów należy wykonać hydroizolację i termoizolację, wymaga analizy oddziaływujących obciążeń. Teoretycznie najmniej problemów powinno być z paroizolacją (układ paroizolacja–termoizolacja należy traktować jako jedno). Rodzaj materiału (a ściśle mówiąc wymagany opór dyfuzyjny: μ lub Sd) musi wynikać z obliczeń cieplno-wilgotnościowych (dla rzeczywistych, a nie tylko normowych warunków zewnętrznych i wewnętrznych). Zwykle stosuje się paroizolacyjne papy albo folie z tworzyw sztucznych, rzadziej masy polimerowo-bitumiczne (KMB).
Na izolację główną na termoizolacji (pod jastrychem dociskowym) można stosować materiały rolowe: papy polimerowo-bitumiczne, samoprzylepne membrany bitumiczne albo folie (membrany) z tworzywa sztucznego lub kauczuku. Arkusze folii (gr. 1–1,5 mm) muszą być łączone ze sobą poprzez zgrzewanie, sklejanie czy wulkanizację. Dobór rodzaju materiału zależy od koncepcji konstrukcji, wyników obliczeń cieplno-wilgotnościowych oraz analizy detali i szczegółów, w tym okapu oraz progu drzwiowego (konstrukcja, elewacja, próg drzwiowy, inne detale – hydroizolacja główna).
Dobór materiału na izolację tarasów nadziemnych i balkonów
Obciążenie użytkowe tarasów nadziemnych czy balkonów może dochodzić do 5 kN/m2 połaci. Jest to oczywiście obciążenie równomiernie rozłożone, natomiast rzeczywiste punktowe obciążenie przekazywane na warstwy połaci przez podstawki dystansowe jest zupełnie inne. Na rynku znaleźć można różne rodzaje podstawek dystansowych, od prostych do zaawansowanych, umożliwiających nie tylko płynną regulację poziomu, lecz także poziomowanie warstwy użytkowej czy wręcz wykonanie posadzki podniesionej nawet o kilkanaście centymetrów w porównaniu do poziomu hydroizolacji (FOT. 2).
W przypadku tarasów naziemnych oraz balkonów na łączniku izotermicznym hydroizolacja pod warstwą użytkową jest jedyną powłoką wodochronną.
Dla wariantu pokazanego na RYS. 1 izolacja ułożona jest na podkładzie cementowym. Jest to stabilne i nośne podłoże. Jednak możliwe jest pominięcie jastrychu dociskowego, wówczas izolacja jest ułożona na termoizolacji (RYS. 2).
Podobnie jest dla układu odwróconego (RYS. 3), z tą różnicą, że podstawki dystansowe są ustawione bezpośrednio na termoizolacji.
Do tego dochodzi obciążenie siłą poziomą, które w pewnych sytuacjach może być dość istotne. Co zatem się dzieje, gdy podstawki ustawione są na termoizolacji?
Przeanalizujmy na początek wariant z obciążeniem użytkowym 4 kN/m2 (ok. 400 kg/m2). Typowy wymiar płyty waha się od 40×40 cm do 60×60 cm przy grubości od 2 do 4,5 cm, choć spotkać można także płyty o wymiarach 30×60 cm czy 30×120 cm.
Przykładowy układ podstawek dystansowych pokazano na RYS. 5. Układ podstawek musi być dobrany do wymiarów i kształtu płyt oraz przewidywanego obciążenia połaci. Ale to nie wszystko.
Rzeczywiste punktowe obciążenie przekazywane na warstwy połaci przez podstawki dystansowe jest zupełnie inne. Przeanalizujmy układ dla płyt 30×30 cm pokazany na RYS. 5 (załóżmy grubość płyt 3 cm) na poczwórnych podstawkach dystansowych o powierzchni podstawy 44,5 cm2 dla każdej z czterech części.
Jeśli przyjmiemy ciężar takiej płyty kamiennej 0,08 kN (masa 8 kg) i uwzględnimy obciążenie użytkowe 4 kN/m2, to podstawka oddziałuje na powierzchnię siłą 0,11 kN (odpowiada to obciążeniu masą 11 kg). Wydaje się to niewiele. Pamiętajmy jednak, że powierzchnia podstawki wynosi 44,5 cm2, a taki nacisk generuje w podłożu naprężenia rzędu 0,025 MPa (25 kPa).
To dla obciążenia normowego. Jednak na takiej płycie może stanąć pojedynczy człowiek. Przy założeniu, że waży on 80 kg, pojedyncza podstawka wygeneruje naprężenia wynoszące ok. 0,048 MPa (48 kPa) (zakładając równomierny rozkład obciążeń na każdą z 4 podstawek). Miarodajne dla określenia ryzyka przemieszczeń jest w tym przypadku obciążenie osobą stojącą na płycie.
Dla płyty o wymiarach 60×60 cm, przy podparciu tylko w narożnikach, sytuacja wygląda już inaczej. Powierzchnia takiej płyty jest cztery razy większa niż powierzchnia płyty analizowanej powyżej, dlatego przy obciążeniu użytkowym 4 kN/m2 podstawka wygeneruje naprężenia rzędu 0,1 MPa (100 kPa), czyli cztery razy większe. Obciążenie takiej płyty osobą o masie 90 kg nie spowoduje drastycznego wzrostu obciążenia punktowego w porównaniu do płyty 30×30 cm (zwiększy się jedynie ze względu na wzrost ciężaru płyty). Miarodajne jest tu zatem obciążenie normowe. Z podanych powyżej powodów pokazana na RYS. 5 płyta o wymiarach 60×60 cm jest podparta także w środku. Jakie to może mieć konsekwencje?
Jednym z głównych zarzutów podnoszonych przez przeciwników układów wentylowanych na podstawkach jest fakt, że są one podatne na „nierównomierne osiadanie” albo „uginanie powierzchni”. Takie sytuacje oczywiście się zdarzają, lecz ich przyczyna jest zwykle zupełnie inna. Jeżeli na termoizolacji znajduje się jastrych dociskowy, to o „uginaniu się” nie ma mowy, jeżeli jednak tej warstwy nie ma (RYS. 2 i RYS. 3), to podłożem jest termoizolacja.
Dla płyt termoizolacyjnych (EPS, XPS, pianki PIR/PUR) nie zmierzy się typowej wytrzymałości na ściskanie, jest to bowiem materiał podatny, który po przyłożeniu obciążenia odkształci się (ściśnie). Odkształcenie to jest przy tym proporcjonalne nie tylko do obciążenia, lecz także do pierwotnej grubości.
Po pierwsze, szczególnie niebezpieczne jest stosowanie złej jakości styropianu, nieodpornego na długotrwały nacisk i o niewielkiej wytrzymałości mechanicznej. Z najistotniejszych parametrów mechanicznych zastosowanego materiału termoizolacyjnego należy wymienić ściśliwość, tj. odkształcalność przy długotrwałym obciążeniu. Przykładowo klasa CS(10) 100 oznacza wartość naprężenia ściskającego 100 kPa przy odkształceniu 10%, co oznacza, że przy obciążeniu 100 kPa następuje zmniejszenie grubości płyty o maks. 10%. Jeśli założyć, że odkształcenia mają charakter sprężysty (w obszarze obowiązywania prawa Hooke’a), to można przyjąć, że odkształcenie jest proporcjonalne do obciążenia.
Jeżeli zatem układ generujący naprężenia 100 kPa byłby umieszczony na 20-centymetrowej płycie z materiału termoizolacyjnego o klasie CS(10)100, to takie podłoże ścisnęłoby się maksymalnie o 2 cm. Oczywiście jest to analiza uproszczona, w rzeczywistości odkształcenie będzie mniejsze, jednak pokazuje ona, na ile istotny jest dobór odpowiedniego podłoża. Problem rozwiązuje albo zwiększenie ilości punktów podparcia, albo wykonanie na termoizolacji jastrychu dociskowego rozkładającego obciążenia na większą powierzchnię.
Przeanalizujmy jeszcze sytuację z zastosowaniem podstawek o dużej powierzchni podparcia (FOT. 3, FOT. 4 i FOT. 5). Przykładowo dla pokazanej na FOT. 4 podstawce dystansowej o średnicy 200 mm powierzchnia stopy wynosi 314 cm2. Takie podstawki pozwalają na podniesienie poziomu posadzki nawet do 20 cm powyżej poziomu hydroizolacji, zapewniając jednocześnie stabilność w przypadku typowych obciążeń poziomych.
Tego typu podstawki nie powinny być rozstawione rzadziej niż co 60 cm (osiowo). Przy takim właśnie rozstawie oraz normowym obciążeniu 4 kN/m2 i ciężarze samej płyty naprężenia generowane przez podstawkę dystansową wynoszą 0,056 MPa (56 kPa). Są to naprężenia większe niż obciążenie od jednej osoby stojącej na podstawce.
FOT. 3-4. Przykłady podstawek dystansowych; fot.: Ravdeck |
FOT. 5. Widok pustki powietrznej pod warstwą użytkową tarasu wykonaną z desek umocowanych na podstawkach dystansowych; fot.: Renoplast
Zastosowanie płyt o większych wymiarach (np. 120×60 cm) zawsze wymaga nie tylko dodatkowych podstawek dystansowych, ale i analizy, w jaki sposób może być obciążona sama płyta (możliwość obciążenia np. przez dwie osoby, i to w sposób nierównomierny). Powyższa analiza, jakkolwiek uproszczona, pokazuje, jak bardzo istotny jest dobór warstw połaci.
Za krytyczne warstwy należy uznać:
- termoizolację, ze względu na ściśliwość,
- hydroizolację pod podstawkami, ze względu na obciążenie punktowe i niebezpieczeństwo uszkodzenia/przebicia.
Jeżeli termoizolacja znajduje się pod jastrychem dociskowym (RYS. 1), należy stosować termoizolację klasy minimum CS(10)200 (np. styropian EPS 200, choć zdecydowanie zalecany jest np. XPS). W przypadku układów pokazanych na RYS. 2 i RYS. 3, gdy podstawki ułożone są na termoizolacji, należy stosować wyłącznie XPS (lub inny materiał) o ściśliwości nie niższej niż CS(10)300), o ile z analizy nie wynika inaczej. Układ odwrócony (RYS. 3) dodatkowo wymaga zastosowania materiału termoizolacyjnego niewrażliwego na wilgoć i wodę (XPS). Z tego wynika, że przywołane wcześniej „nierównomierne osiadanie” albo „uginanie powierzchni” wynika wyłącznie z nieprzeanalizowania na etapie projektu i/lub realizacji obciążeń oraz możliwych przemieszczeń podstawek dystansowych albo z zastosowania niewłaściwego (zbyt miękkiego) materiału termoizolacyjnego.
Problemem mogą być także podstawki dystansowe o zbyt małej powierzchni podparcia lub zbyt rzadko rozmieszczone. Im większa powierzchnia podstawki, tym mniejsze naprężenia i mniejsze odkształcenia termoizolacji. Istotna jest także sztywność samej stopki podstawki. Dlatego nie należy stosować podstawek dystansowych niewiadomego pochodzenia „gdyż są tańsze”. Taka podstawka, oprócz wymaganych parametrów wytrzymałościowych, musi być odporna na czynniki atmosferyczne i pozwalać na regulację wysokości podparcia.
Niekiedy nierównomiernemu osiadaniu sprzyja koncepcja wykonania połaci. Z jakiegoś powodu różnicuje się nie tylko grubość, ale i klasę materiału termoizolacyjnego pod podstawkami dystansowymi. Aby zachować równomierność odkształceń pod obciążeniem użytkowym i/lub ograniczyć tę wielkość, dla konkretnego przypadku może się okazać, że konieczne będzie zastosowanie np. XPS-a o mniejszej ściśliwości (np. XPS 500) oraz obliczeniowe oszacowanie wielkości ściśnięcia termoizolacji.
Dla wariantów pokazanych na RYS. 1 i RYS. 2 izolacja ułożona jest bezpośrednio pod podstawkami dystansowymi. Zastosowana izolacja musi być odporna na przebicie statyczne.
Dla wariantu pokazanego na RYS. 1 izolacja może być wykonana z:
- materiałów rolowych bitumicznych (papa polimerowo-bitumiczna, samoprzylepna membrana bitumiczna),
- materiałów rolowych z tworzywa sztucznego albo kauczuku,
- elastycznych szlamów mineralnych.
Zastosowanie tych materiałów wymaga jednak komentarza. Taras jest rodzajem dachu użytkowego. Papy bitumiczne, zwłaszcza w wysokich temperaturach, mają tendencję do wydzielania specyficznego zapachu, co nie musi być obojętne dla osób przebywających na tarasie. Z tych względów papy są tu stosowane coraz rzadziej.
Elastyczne szlamy uszczelniające to cienkowarstwowe (2–3 mm) zaprawy uszczelniające. Doświadczenie pokazuje, że są one z sukcesem stosowane w tego typu układach, jednak nie należy tego robić bezkrytycznie. Przede wszystkim nie wolno stosować materiałów, które są deklarowane do zastosowania tylko jako izolacja podpłytkowa. Tu nie ma żadnej warstwy ochronnej, wręcz przeciwnie, występuje ciągłe oddziaływanie zmiennych warunków atmosferycznych oraz obciążenia mechaniczne i punktowy nacisk. Zatem szlam pracuje jak powłoka ochronna, musi być odporny na UV, szokowe obciążenia oraz cykle zamarzania i rozmrażania. Odporność na te czynniki zwykle określa się przyczepnością, szczelnością oraz wyglądem powierzchni.
Równie istotna jest zdolność mostkowania rys. Nie wolno zakładać, że podłoże się nie zarysuje i że nie dojdzie do mechanicznego uszkodzenia. Zatem szlam powinien być także zbadany na tzw. odporność na przebicie statyczne. Wartość uzyskaną w badaniach należy odnieść do rzeczywistych obciążeń (przypominam, że inne będą w przypadku małych, przydomowych tarasów, a inne w przypadku budynków użyteczności publicznej).
Te tzw. czynniki niepewności powinny decydować o możliwości zastosowania, podkreślam, w konkretnym przypadku, konkretnego materiału. Dobrą praktyką jest zastosowanie ochronnych przekładek, np. z grubej geowłókniny, bezpośrednio pod stopkami podstawek dystansowych (nie tylko dla izolacji ze szlamu). Niezależnie od tego grubość warstwy szlamu nie może być mniejsza niż 3 mm.
Folie z tworzywa sztucznego lub kauczuku, oprócz wymaganej odporności mechanicznej (grubość), muszą umożliwić wykonanie szczelnej powłoki. Muszą zatem dać się na krawędziach zgrzać, skleić czy zwulkanizować (nie jest to dla każdego oczywiste, spotykałem się z „projektami”, gdzie taka „izolacja” była folią grubości 0,2 mm). Efektywna grubość membrany nie może być mniejsza niż 1,2 mm, a sam materiał musi zachowywać giętkość w ujemnych temperaturach (nie wyższych niż –20°C). Wymagana jest także odporność na wysokie i niskie temperatury oraz korozję biologiczną.
Dla wariantu pokazanego na RYS. 2 możliwe jest zastosowanie jedynie folii z tworzyw sztucznych i kauczuku, a dla układu odwróconego (RYS. 3) – z rolowych materiałów bitumicznych i folii z tworzyw sztucznych. Szlamów dla takiego wariantu się nie stosuje.
Spód podstawki dystansowej nie może mieć żadnych zadziorów, nierówności itp. elementów wywierających punktowy nacisk na powłokę wodochronną. Powyższa analiza pokazuje jednocześnie jak istotne jest stosowanie wysokiej jakości podstawek dystansowych o możliwie dużej średnicy. Niebezpieczne są zwłaszcza podstawki o niewielkiej średnicy i pierścieniowym kształcie. Powierzchnia takiego pierścienia może być znacznie mniejsza niż może się wydawać na pierwszy rzut oka.
Na połać (posadzkę z płyt lub desek tarasowych) mogą także oddziaływać siły poziome. Są one szczególnie niebezpieczne, gdyż przy błędach w wykonaniu mogą prowadzić do utraty stateczności warstwy użytkowej i jej osunięcia. Im mniejsza wysokość potrawki dystansowej, tym większa stabilność i odporność na obciążenia poziome. Z drugiej strony większa średnica podstawki także zapewnia większą stabilność i odporność na obciążenia poziome. Biorąc pod uwagę, że warstwa użytkowa z płyt może być nawet 20 cm nad hydroizolacją (choć spotyka się także zalecenia mówiące o 40 cm), zastosowanie odpowiednich podstawek jest wymogiem bezwzględnym. Bezkrytyczne zwiększanie wysokości posadzki nad podłożem jest niedopuszczalne.
Okap
Układ drenażowy zawsze wymaga systemowego wykończenia okapu (porównaj RYS. 6 i RYS. 7), chyba że mamy do czynienia z balustradą pełną (dla wariantów pokazanych na RYS. 2 i RYS. 3 jest to w zasadzie jedyna możliwość). Konieczne jest zabezpieczenie płyt przed wypadnięciem przy zapewnieniu skutecznego odprowadzenia wody.
Sytuację utrudnia fakt, że nie da się tego zrobić za pomocą obróbki blacharskiej. Wprawdzie możliwe jest rozwiązanie sposobu mocowania profilu dla układu pokazanego na RYS. 2, jednak wymaga to indywidualnego podejścia do zagadnienia. Z tego powodu profil okapowy musi być dopasowany do rodzaju warstwy użytkowej (deska tarasowa, płyty na podstawkach dystansowych). Ogranicza to możliwość kształtowania wymaganej wysokości podstawek dystansowych przez wysokość i kształt profilu okapowego. Należy pamiętać, że układ drenażowy umożliwia uzyskanie poziomej warstwy użytkowej przy „schowaniu” spadku w warstwach połaci. Dla niewielkich wymiarów połaci może to nie mieć znaczenia, przy większych ma znaczenie zasadnicze.
RYS. 7. Detal okapu tarasu nadziemnego – opis w tekście. Objaśnienia: 1 – podstawka dystansowa, 2 – płyta warstwy użytkowej, 3 – przekładka ochronna, 4 – hydroizolacja z elastycznego szlamu, 5 – taśma uszczelniająca, 6 – jastrych dociskowy zbrojony w strefie okapowej, 7 – hydroizolacja międzywarstwowa, 8 – systemowy profil okapowy, 9 – rynna, 10 – termoizolacja połaci, 11 – warstwa zbrojąca i wyprawa elewacyjna, 12 – paroizolacja, 13 – warstwa spadkowa, 14 – warstwa sczepna, 15 – płyta konstrukcyjna, 16 – termoizolacja bezpośrednio pod okapem z materiału takiego jak 10, 17 – termoizolacja ściany; rys.: M. Rokiel
Przykładowy detal okapu pokazano na RYS. 6. Jest to detal tarasu naziemnego. Dla porównania RYS. 7 także przedstawia detal tarasu nadziemnego (detal pokazuje sposób uszczelnienia systemowego profilu, gdy izolację na jastrychu wykonano ze szlamu). Między tymi okapami jest zasadnicza różnica. Na RYS. 7 w strefie okapu znajduje się podwójna podstawka. Jej obecność wynika z charakteru pracy jastrychu dociskowego.
Należy zwrócić uwagę, że pas ocieplenia ściany bezpośrednio pod okapem powinien być wykonany z tego samego materiału termoizolacyjnego co termoizolacja połaci. Ma to na celu zapewnienie możliwie jednorodnego podłoża pod jastrych dociskowy. Grubość ocieplenia ściany może dochodzić do 25 cm. Ściany takie są wykonywane z materiału o zupełnie innej (mniejszej) ściśliwości. Zatem pas jastrychu przy okapie pracuje jako wspornik, stąd jego dodatkowe zbrojenie siatkami w górnej części. Przyjmuje się, że minimalna klasa jastrychu dociskowego to C20 F4 przy grubości minimum 4 cm. W analizowanym przypadku grubość należy zwiększyć minimum do 6,5 cm przy klasie jastrychu F5 lub do 7,5 cm przy klasie F4. Dodatkowa podstawka rozkłada obciążenie od osoby stojącej na pierwszym rzędzie płyt.
Wysokie podstawki wymagają innego wykończenia okapu. Pionowa płytka musi być stabilnie i pewnie zamocowana, nie może również utrudniać odpływu wody. Przedstawiony na RYS. 8 okap tarasu naziemnego pokazuje, że możliwe jest zamontowanie pionowej płyty okapu o wysokości dostosowanej do wysokości podstawek dystansowych. Płyta musi jednak mieć grubość dostosowaną do profilu.
Literatura
- Außenbeläge. Belagskonstruktionen mit Fliesen und Platten außerhalb von Gebäuden, ZDB, 2019.
- DIN 18560-2:2009-09, „Berichtigung 1:2012-05 – Estriche im Bauwesen- Teil 2: Estriche und Heizestriche auf Dämmschichten (schwimmende Estriche)”.
- PN ISO 2394:2000, „Ogólne zasady niezawodności konstrukcji budowlanych”.
- M. Rokiel „Poradnik Hydroizolacje w budownictwie. Projektowanie. Wykonawstwo”, wyd. III, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
- PN-EN 13164 +A1:2015‑03, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby z polistyrenu ekstrudowanego (XPS) produkowane fabrycznie. Specyfikacja”.
- PN-EN 13163 +A2:2016-12, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie – Wyroby ze styropianu (EPS) produkowane fabrycznie – Specyfikacja”.
- PN-B-20132:2005, „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie – Wyroby ze styropianu (EPS) produkowane fabrycznie – Zastosowania”.