Rozszerzona odpowiedzialność producenta wyrobów budowlanych za środowisko
Extended responsibility of the manufacturer of construction products for the environment
Oznaczenie Krajowej Deklaracji Właściwości Użytkowych i Deklaracji Właściwości Użytkowych; rys. archiwum redakcji
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (UE) 2019/904 z 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu wybranych wyrobów z tworzyw sztucznych na środowisko zobligowała państwa członkowskie UE do jej implementacji do porządku prawa krajowego. Niektóre firmy wdrożyły już odpowiednie mechanizmy tworzenia takich modeli biznesowych oraz wzorców zarządzania, które pozwoliły zapobiegać lub ograniczać negatywny wpływ niektórych wyrobów z tworzyw sztucznych na środowisko. Dalszym celem tej dyrektywy jest promowanie gospodarki w obiegu zamkniętym i stosowanie innowacyjnych i zrównoważonych modeli biznesowych służących tym celom.
Zobacz także
Jacek Sawicki news Deklaracje właściwości użytkowych wyrobów budowlanych i sposoby ich oznaczania
Dziennik Ustaw poz. 873 z dnia 9.05.2023 r. zamieścił obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 28.03.2023 r. ogłaszające jednolity tekst rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa...
Dziennik Ustaw poz. 873 z dnia 9.05.2023 r. zamieścił obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 28.03.2023 r. ogłaszające jednolity tekst rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17.11.2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym [1].
Messe Monachium GmbH Światowe Targi Architektury, Materiałów i Systemów Budowlanych BAU zapraszają do Monachium
W styczniu 2025 r. czeka nas kolejna odsłona targów BAU, czyli Światowych Targów Architektury, Materiałów i Systemów Budowlanych. Największa światowa wystawa budownictwa odbędzie się w dniach 13–17 stycznia...
W styczniu 2025 r. czeka nas kolejna odsłona targów BAU, czyli Światowych Targów Architektury, Materiałów i Systemów Budowlanych. Największa światowa wystawa budownictwa odbędzie się w dniach 13–17 stycznia 2025 w Monachium. Ponad 2000 wystawców w 18 halach czeka na Państwa.
Czytaj całość »
Termomodernizacja budynków z wielkiej płyty w Polsce
Budynki z wielkiej płyty to charakterystyczna część krajobrazu miejskiego w Polsce i wielu innych krajach postkomunistycznych, od Estonii po Bułgarię i od wschodniej części Niemiec po Rosję. Powstały one...
Budynki z wielkiej płyty to charakterystyczna część krajobrazu miejskiego w Polsce i wielu innych krajach postkomunistycznych, od Estonii po Bułgarię i od wschodniej części Niemiec po Rosję. Powstały one głównie w latach 70. i 80. XX w. jako część masowego programu budownictwa mieszkaniowego. Te wielopiętrowe bloki z prefabrykowanych płyt były wówczas odpowiedzią na rosnącą potrzebę mieszkań.
Czytaj całość »***
W artykule poruszono kwestię odpowiedzialności producentów materiałów budowlanych za środowisko. Autor podał warunki, które powinny być spełnione, aby działalność firmy uznać za ekologiczną, a także korzyści, które niesie ze sobą komunikacja środowiskowa.
Extended responsibility of the manufacturer of construction products for the environment
The article deals with the issue of the responsibility of building materials manufacturers for the environment. The author gave the conditions that should be met in order for the company’s activity to be considered ecological, as well as the benefits of environmental communication.
***
Należy również pamiętać o rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego UE 2020/852 z 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Nowe przepisy zwiększają poziom ochrony środowiska poprzez przekierowanie kapitału z inwestycji szkodzących środowisku na bardziej ekologiczne alternatywy. Jest to tzw. taksonomia, nie wprowadza bowiem zakazu inwestowania w działalności szkodzące środowisku, ale przyznaje dodatkowe preferencje dla ekologicznych rozwiązań.
Zwraca się uwagę, że dotychczasowy brak przepisów określających, jakie inwestycje są zrównoważone środowiskowo, doprowadził do problemu nazywanego „pseudoekologiczny marketing”, czyli bezpodstawnego twierdzenia, że działalność firmy jest przyjazna środowisku. Taksonomia rozwiązała ten problem poprzez stworzenie zharmonizowanych ogólnoeuropejskich zasad.
Czytaj też: Zrównoważone budownictwo – wprowadzenie do problematyki oceny
Przyjmuje się cztery warunki, aby uznać działalność za ekologiczną:
- wnosi istotny wkład w realizację co najmniej jednego z sześciu celów środowiskowych,
- nie wyrządza poważnych szkód dla żadnego z celów środowiskowych,
- jest prowadzona zgodnie z minimalnymi gwarancjami,
- spełnia techniczne kryteria klasyfikacji.
Natomiast środowiskowe cele taksonomii to:
- łagodzenie zmian klimatu,
- adaptacja do zmian klimatu,
- zrównoważone wykorzystanie i ochrona zasobów wodnych,
- przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym,
- zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola,
- ochrona i odbudowa ekosystemów.
Zgodnie z postanowieniami ww. dyrektyw cele środowiskowe mogą zostać osiągnięte, jeśli zastosowane zostaną następujące mechanizmy:
- miarkowania: ograniczenie produktów jednorazowego użytku,
- wykluczenia: zakaz wprowadzania do obrotu pewnych produktów,
- ograniczenia: pewne wyroby mogą być wprowadzane do obrotu łącznie z innymi wyrobami,
- recyklingowy: zakłada określony poziom wykorzystania dla pewnych tworzyw,
- informowania: wprowadza obowiązek znakowania i prowadzenia kampanii informowania,
- selektywnej zbiórki: zagwarantowanie ustalonego poziomu recyklingu wyrobów wprowadzanych na rynek,
- rozszerzonej odpowiedzialności producenta: wdrożenie komplementarne dyrektywy odpadowej.
W oparciu o te założenia poruszono w wystąpieniu problematykę związaną z cyklem życia wyrobów budowlanych ze spienionych tworzyw sztucznych na bazie poliuretanów stosowanych do izolacji cieplnej, od fazy wytworzenia z surowców do ostatecznej likwidacji. Dla tej branży budowlanej szczególnie istotne wydaje się zwrócenie uwagi na dwa mechanizmy, a mianowicie: selektywnej zbiórki i recyklingu.
Ustawa implementująca w celu zapewnienia kontroli sprawozdawczości nakłada na przedsiębiorców szereg obowiązków o charakterze ewidencyjnym, z obowiązkiem wpisu do rejestru zwanego bazą danych o odpadach. Dane o odpadach gromadzi i upowszechnia Główny Inspektorat Ochrony Środowiska/Departament Kontroli Odpadów, są więc znane i dostępne dla zainteresowanych stron.
W Polsce działają trzy stowarzyszenia, które obsługują producentów wyrobów ze sztywnej pianki poliuretanowej, są dwa stowarzyszenia producentów płyt warstwowych w obustronnej okładzinie stalowej z rdzeniem izolacyjnym z pianki, deklarowanych na zgodność z normą PN-EN 14509 oraz jedno stowarzyszenie płyt izolacyjnych w okładzinach elastycznych lub bez okładzin, deklarowanych na zgodność z normą PN-EN 13165, dlatego przypuszcza się, że organy sterują procesem stwierdzeń środowiskowych producentów.
Jeśli ilość odpadów poprodukcyjnych jest znana stowarzyszeniom, to powinny one sterować procesem selektywnej zbiórki i recyklingiem. Przypuszcza się, że żaden z producentów nie dysponuje taką ilością odpadów PU, aby uruchomić własny proces ich utylizacji lub unieszkodliwiania. Z uwagi na to, że odpady występują w różnym stanie skupienia, od pyłów do odłamków płyt, i to o niskiej gęstości pozornej nie więcej niż 40 kg/m3, to w pierwszej kolejności, niezależnie od kierunku przekształceń, powinny zostać one zagęszczone do poziomu nie mniej niż 500 kg/m3. Nadmienia się, że proces brykietowania takich materiałów nie jest procesem prostym, bo wymagany jest dwuetapowy cykl obejmujący zagęszczenia za pomocą przenośnika ślimakowego, a następnie przez prasę tłokową. Prawdopodobnie wybrani producenci izolacji cieplnej ze spienionej pianki PU już uruchomili własne urządzenia do brykietowania, ale nieznane jest, jakie właściwości brykietów zostały osiągnięte, a więc jaką osiągnięto wytrzymałość mechaniczną wg PN-EN ISO 17831.
Jak ustalono na podstawie literatury, materiał odpadowy po zbrykietowaniu może być wykorzystany dwojako: albo jako stałe paliwo wtórne o precyzyjnie określonych właściwościach, albo jako surowiec do produkcji płyt izolacyjno-konstrukcyjnych o współczynniku przewodzenia ciepła nie większym niż 0,1 W/(m·K) i wytrzymałości na ściskanie ok. 10 MPa.
Przypomina się, że stałe paliwa wtórne, tzw. SRF pochodzą z odpadów nieniebezpiecznych, czyli innych niż te nazywane jako niebezpieczne, a więc których właściwości nie są szkodliwe dla zdrowia ludzi lub środowiska. Właściwości stałych paliw wtórnych określa się wg wytycznych normy PN-EN ISO 21640: wartość kaloryczna winna kształtować się od 3 MJ/kg do 25 MJ/kg, rozmiar cząstek od 8 mm do 1500 mm, zawartość chloru od 0,2% do 3% oraz rtęci od 0,02 mg/MJ do 0,15 mg/MJ.
Zwraca się uwagę, że zostały określone szczególne procedury, które muszą towarzyszyć wykorzystaniu brykietów do spalania, wcześniej bowiem należałoby określić: pierwiastki główne wg PN-EN 15410, pierwiastki śladowe wg PN-EN 15411, specyfikacje i klasy wg PN-EN 21640, wartość opałową wg PN-EN 21654, zawartość popiołu wg PN-EN 21656, zawartość wilgoci wg PN-EN 21660, zawartość węgla, wodoru, azotu i siarki wg PN-EN 21663, części lotne wg PN-EN 21167 oraz zawartość chloru, fluoru i bromu.
Na zakończenie tej listy należy również przywołać normę PN-EN 21912, która mówi o bezpiecznym obchodzeniu się i przechowywaniu stałych paliw wtórnych, obejmuje etapy procesu od momentu przyjęcia materiału SRF do punktu dostawy, zaleca wykorzystanie podejścia opartego na ryzyku, aby określić, jakie środki bezpieczeństwa należy rozważyć. Nadto należy uwzględnić normę PN-EN 15358 dotyczącą szczegółowych wymagań dla zastosowania systemów zarządzania jakością do produkcji stałych paliw wtórnych, w której określono wymagania stawiane systemom zarządzania jakością dla celów produkcji i handlu stałymi paliwami wtórnymi od momentu otrzymania odpadu do chwili dostarczenia stałego paliwa wtórnego. Tamże podano wymagania dotyczące odpowiedzialności kierownictwa firmy, realizacji wyrobu oraz wskaźników, analizy i udoskonalania.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że wg PN-EN ISO 14063 w trakcie zarządzania środowiskowego pomiędzy organizacjami winna następować komunikacja środowiskowa, a więc komunikowanie o wartościach, działaniach i wynikach środowiskowych, co winno stać się istotną działalnością organizacji zarówno ze względu na rosnącą troskę i zainteresowanie opinii publicznej, jak i działania rządowe związane ze środowiskiem. Organizacje stają więc przed koniecznością dostarczania informacji wspierających stanowiska i działania polityczne oraz przedstawiania i wyjaśniania implikacji środowiskowych ich działalności, produktów i usług. Organizacje mają potrzebę uzyskiwania i dostarczania informacji na temat problemów środowiskowych oraz reagowania na nie. Motywacje do komunikacji obejmują interes organizacji w dzieleniu się informacjami na temat jej praktyk środowiskowych.
Zakłada się, że komunikacja środowiskowa często przynosi korzyści, takie jak:
- pomoc zainteresowanym stronom w zrozumieniu zobowiązań, polityk i wyników organizacji w zakresie ochrony środowiska,
- dostarczanie danych wejściowych/sugestii dotyczących poprawy efektywności środowiskowej działań organizacji, produktów i usług oraz postępów w kierunku zrównoważonego rozwoju,
- lepsze zrozumienie potrzeb i obaw zainteresowanych stron w celu wspierania zaufania i dialogu,
- promowanie środowiskowych referencji, osiągnięć i wyników organizacji,
- podnoszenie znaczenia i poziomu świadomości ekologicznej w celu wspierania kultury i wartości odpowiedzialnych środowiskowo w organizacji,
- zajmowanie się obawami i skargami zainteresowanych stron dotyczącymi operacyjnych i nadzwyczajnych zagrożeń środowiskowych.
Komunikacja środowiskowa jest jednym z kluczowych zagadnień, którymi musi zajmować się każda organizacja, niezależnie od tego, czy posiada system zarządzania środowiskowego, czy nie. Komunikacja środowiskowa to coś więcej niż kwestia organizacji i zarządzania, odnosi się również do wartości organizacji.
Aby zapewnić pomyślne procesy komunikacji, ważne jest, aby organizacja uważała się za odpowiedzialnego partnera w społeczeństwie i wychodziła naprzeciw oczekiwaniom środowiskowym zainteresowanych, a więc wskazywała:
- żądanie udzielenia informacji przez pracowników lub inwestorów, agencję rządową, grupę społeczną, klienta lub dostawcę lub jakąkolwiek inną zainteresowaną stronę,
- konieczność omówienia z zainteresowanymi stronami, zwłaszcza z grupami docelowymi, proponowanych działań organizacji, takich jak rozbudowa istniejącego obiektu, lokalizacja nowego obiektu lub wprowadzenie nowego produktu lub usługi,
- zarządzanie ryzykiem środowiskowym z uwzględnieniem wymagań dotyczących obowiązku zgodności,
- odpowiedź na sugestie negatywne lub pozytywne zainteresowanych stron o naruszenie zasad ochrony środowiska przez strony, które zamierzają zdyskredytować organizację w celu promowania swoich programów,
- rosnące znaczenie rozwiązywania problemów środowiskowych.
Na zakończenie podkreśla się, że powinna być rozwijana komunikacja środowiskowa, proces wymiany informacji w celu budowania zaufania, wiarygodności i partnerstwa, podnoszenia świadomości i wykorzystywania jej w procesie podejmowania decyzji. Z uwagi na to, że stosowane procesy analizy i treść komunikacji środowiskowej będą się różnić w zależności od celów i okoliczności organizacji, muszą one opierać się na merytorycznych i udokumentowanych informacjach.
