Rocznie budynki odpowiadają za około 39 proc. globalnej emisji dwutlenku węgla związanej z zużyciem energii (World GBC – Circular Economy in the built environment waste hierarchy: Why recycling is the last resort). Jeśli branża budowlana chce realizować ideę i cele ekorozwoju, musi odejść od podejścia „weź, wyprodukuj, wyrzuć”. Międzynarodowa firma Arup opracowała raport prezentujący zasady projektowania zgodnego z koncepcją regeneracyjną.
Jedna trzecia odpadów na świecie wytwarzana jest wyłącznie w obszarze środowiska zabudowanego, co na dużą skalę przyczynia się do utraty różnorodności biologicznej, wyczerpywania zasobów i emisji gazów cieplarnianych (World GBC – Circular Economy in the built environment waste hierarchy: Why recycling is the last resort). Nowy globalny raport „Projektowanie regeneracyjne” inspiruje branżę do wprowadzania zmian niezbędnych do zatrzymania procesu degradacji planety, pokazując, jak robią to projektanci na całym świecie.
Przykładem nowoczesnego projektu jest m.in. budynek w Harare w Zimbabwe, zaprojektowany na wzór kopca termitów, który zapewni chłód bez klimatyzacji. Dbałość o stan środowiska naturalnego coraz częściej przybiera poważny obrót – walka o czystość rzeki Whanganui w Nowej Zelandii doprowadziła do obrony jej praw przed sądem. Według ekspertów Arup, taka skala zmian będzie konieczna, aby sektor budowlany odwrócił swój wpływ na środowisko i zaczął oddziaływać pozytywnie zarówno na ludzi, jak i planetę.
Rozwiązania inspirowane naturą
Projektowanie regeneracyjne zakłada ponowne połączenie naturalnych cykli tam, gdzie je zakłócamy naszym funkcjonowaniem. Budynek stworzony w zgodzie z tą koncepcją powinien, tak jak każdy organizm w ekosystemie, nie tylko czerpać ze swojego sąsiedztwa, ale też być wartością dodaną dla otoczenia. Przykładem projektu opartego na naturze może być Eastgate w Harare w Zimbabwe, gdzie zastosowano biomimetykę do zaprojektowania systemu chłodzenia. W naturze termity budują kopce, przypominające drapacze chmur, które są wentylowane przez uniwersalny system tuneli. Opierając się na tej zasadzie, inżynierowie umieścili w obiekcie rozległą odsłoniętą masę termiczną, opracowali cieniowanie w zewnętrznej obudowie budynku oraz zastosowali szyby wentylacyjne, aby stworzyć efekt komina, który obniża temperaturę. Dzięki temu Eastgate nie jest wyposażony w konwencjonalny system klimatyzacji ani ogrzewania, a jedynie system wentylacji, który kosztuje około jednej dziesiątej ceny systemu klimatyzacji w budynku porównywalnej wielkości i znacząco ogranicza zużycie energii.
Nasze umiejętności inżynieryjne kształtowały się na przestrzeni ostatnich tysięcy lat, natomiast rozwiązania obecne w przyrodzie były dopracowywane przez naturę przez miliony, dlatego dziś stają się nieocenionym źródłem inspiracji, także przy projektowaniu budynków. Aby tworzyć zgodnie z koncepcją regeneracyjności, musimy umieszczać naturę w centrum i budować w połączeniu z nią. W praktyce takie działania oznaczają m.in. projektowanie systemów oszczędzających wodę, które wykorzystują otaczającą budynek florę i faunę, wspieranie rozkładu odpadów za pomocą organizmów, które do tego wyewoluowały czy modelowanie gospodarki o obiegu zamkniętym w oparciu o istniejące ekosystemy – mówi Anna Bąk, Sustainability Team Leader w Arup.
Projektowanie w myśl ekologii
W projektowaniu regeneracyjnym istotne jest również zrozumienie systemów powiązanych z obiektem oraz zbudowanie połączenia między nimi. Obecnie systemy tworzone przez ludzi opierają się na marnotrawstwie. Każdego roku na całym świecie wydobywa się ponad 100 mld ton zasobów, z czego zaledwie 7,2 proc. jest ponownie wykorzystywanych (Designing our futures (2023), New European Bauhause Economy, www.irresistiblecircularsociety.eu/assets/uploads/20230707-New-European-Bauhaus-Economy_Digital-version_DML.pdf). Aby to zmienić, konieczne jest rozszerzenie podejścia w projektowaniu, korzystając z materiałów, zasobów i relacji, które przywracają, chronią oraz uzupełniają.
Przykładem projektu realizującego te założenia może być Protokół Rozbiórki (The Demolition Protocol) w Singapurze, wdrożony przez agencję konstrukcji budynków, który zakłada recykling prawie wszystkich odpadów budowlanych. Wymaga on oceny części budynku, nadających się do ponownego wykorzystania i usunięcia wszelkich potencjalnych zanieczyszczeń przed wyburzeniem pozostałej części obiektu. Protokół ten sprawił, że popularniejsze stały się nowe rodzaje materiałów i technik, które maksymalnie wykorzystują istniejące odpady budowlane. Beton jest obecnie wytwarzany z odpadów rozbiórkowych, a metale są odzyskiwane przy użyciu magnesów i technik przesiewania.
Przemyślana transformacja wymaga także polityki, która zapewnia sprawiedliwe podstawy, niezależnie od sytuacji geopolitycznej. W związku z tym czynniki społeczne, ekonomiczne i środowiskowe powinny być postrzegane jako części systemu, który zapewnia czystą wodę, żywność i inne dobra oraz usługi, ale jednocześnie troszczy się o planetę. W myśl tej koncepcji w prawodawstwie nowej Zelandii uznano rzekę Whanganui w Nowej Zelandii za osobę prawną. Rzeka była nadmiernie eksploatowana przez wydobywanie minerałów z koryta, a lokalne plemię Lwi od stuleci próbowało poprawić jej dobrostan oraz zapewnić ochronę. Standardowe metody nie dawały pożądanego rezultatu, dlatego nowozelandzki prawodawca uznał naturę za interesariusza, a ludność tubylczą za zarządców terenu, na którym przebiegała. Co więcej, powołano wart 80 mln fundusz, który ma na celu naprawienie szkód wyrządzonych rzece.
Branża budowlana jest jednym z głównych obszarów zielonej transformacji, jednak wciąż zbyt mało uwagi przywiązuje do swojego negatywnego wpływu na środowisko. Arup w raporcie „Projektowanie regeneracyjne” zaznacza, że zmniejszenie zużycia zasobów nie jest wystarczające i konieczne jest równoczesne działanie przeciwko kryzysowi klimatycznemu oraz przyrodniczemu, z uwzględnieniem istniejących ekosystemów.
Oznakowanie ekologiczne budynków i wyrobów budowlanych jest koniecznością w zakresie zrównoważonego budownictwa. Jednak wybór systemu certyfikacji nie jest prosty. Od czego zależy oznakowanie ekologiczne...
Oznakowanie ekologiczne budynków i wyrobów budowlanych jest koniecznością w zakresie zrównoważonego budownictwa. Jednak wybór systemu certyfikacji nie jest prosty. Od czego zależy oznakowanie ekologiczne budynków i wyrobów budowlanych? Przede wszystkim od lokalizacji, standardów obowiązujących w danym kraju, a także przeznaczenia budynku. Bez względu na jego rodzaj, każdy system weryfikacyjny ma za zadanie poprawić jakość życia, zmniejszyć ingerencję w środowisko naturalne oraz dbać o wykorzystywanie...
Przepisy powiązane z tzw. Polskim Ładem budzą niemałe kontrowersje. Wśród nowych ustaleń są zarówno pozytywne, jak i negatywne zmiany. Budowa domów do 70 m2 bez pozwolenia to jedno założeń programu, w...
Przepisy powiązane z tzw. Polskim Ładem budzą niemałe kontrowersje. Wśród nowych ustaleń są zarówno pozytywne, jak i negatywne zmiany. Budowa domów do 70 m2 bez pozwolenia to jedno założeń programu, w którym z jednej strony możemy zyskać, z drugiej zaś stracić. Rząd opublikował niedawno wyniki konkursu na bezpłatny projekt domu do 70 m2. 38 zwycięskich propozycji ma pomóc inwestorom i odciążyć ich finansowo. Dowiedz się, jak i kiedy będzie można skorzystać z darmowych projektów domów do 70 m2 bez...
Rada Ministrów przyjęła Długoterminową Strategię Renowacji Budynków (DSRB). Dzięki jej realizacji poprawi się efektywność energetyczna budynków, jakość powietrza, a także komfort życia mieszkańców i spadnie...
Rada Ministrów przyjęła Długoterminową Strategię Renowacji Budynków (DSRB). Dzięki jej realizacji poprawi się efektywność energetyczna budynków, jakość powietrza, a także komfort życia mieszkańców i spadnie emisja CO2. Powstaną również nowe miejsca pracy przy termomodernizacji budynków.
W styczniu 2022 r. Buildings Performance Institute Europe opublikował raport „Ready for carbon neutral by 2050? Assessing ambition levels in new building standards across the EU” w kontekście wymagań dyrektywy...
W styczniu 2022 r. Buildings Performance Institute Europe opublikował raport „Ready for carbon neutral by 2050? Assessing ambition levels in new building standards across the EU” w kontekście wymagań dyrektywy EPBD oraz średnio- (2030) i długoterminowych (2050) ambicji UE w zakresie dekarbonizacji. Niniejszy raport zawiera ocenę i porównanie poziomów ambicji nowych standardów budowlanych w sześciu krajach: Flandria, Francja, Niemcy, Włochy, Polska i Hiszpania.
Mówi się, że najlepsze umowy to takie, które w zapomnieniu tkwią w zakurzonym segregatorze. Realizacja umowy poszła sprawnie – wszystkie strony wywiązały się ze swych zobowiązań w terminie, w tym zrealizowały...
Mówi się, że najlepsze umowy to takie, które w zapomnieniu tkwią w zakurzonym segregatorze. Realizacja umowy poszła sprawnie – wszystkie strony wywiązały się ze swych zobowiązań w terminie, w tym zrealizowały płatności, zachowały terminy etc. Słowem, nie było potrzeby wracać do warunków współpracy. Nie zawsze jest tak pięknie, wszak wiadomo – umowę przygotowuje się na złe czasy, więc od czasu do czasu trzeba do umowy wrócić. I wówczas, gdy coś pójdzie niezgodnie z założeniami, umowy przechodzą prawdziwy...
W ramach projektu B+R CEPLAFIB (LIFE17 ENV/SI/000119), finansowanego z Programu LIFE [12], wytworzono innowacyjne materiały kompozytowe, które mogą być stosowane w różnych gałęziach przemysłu, w tym w...
W ramach projektu B+R CEPLAFIB (LIFE17 ENV/SI/000119), finansowanego z Programu LIFE [12], wytworzono innowacyjne materiały kompozytowe, które mogą być stosowane w różnych gałęziach przemysłu, w tym w budownictwie. Opracowane materiały w 100% pochodzą z recyklingu polietylenowych (PE) i polipropylenowych (PP) odpadów pokonsumenckich oraz papieru gazetowego. Testowano formuły mieszanek, różniące się zawartością włókien, środków sprzęgających i modyfikatorów udarności. Wynikiem prowadzonych prac było...
Choć w ostatnich latach poczyniono postępy, wpływ konsumpcji na środowisko wciąż wykracza poza bezpieczny dla ludzkości obszar działania, ponieważ na kilka sposobów przekraczamy granice planety w UE. W...
Choć w ostatnich latach poczyniono postępy, wpływ konsumpcji na środowisko wciąż wykracza poza bezpieczny dla ludzkości obszar działania, ponieważ na kilka sposobów przekraczamy granice planety w UE. W skali globalnej połowa wszystkich emisji gazów cieplarnianych i 90% utraty bioróżnorodności jest powodowana przez wydobycie i przetwarzanie surowców pierwotnych, a wciąż dominujący w naszej gospodarce model liniowy „weź → wytwórz → pozbądź się” prowadzi do znacznego marnotrawstwa zasobów.
Elektronarzędzia akumulatorowe najczęściej kojarzą się z wiertarko-wkrętarką, a obecnie dostępnych jest wiele rozwiązań, od specjalizowanych narzędzi akumulatorowych, kluczy udarowych, wiertarko‑wkrętarek...
Elektronarzędzia akumulatorowe najczęściej kojarzą się z wiertarko-wkrętarką, a obecnie dostępnych jest wiele rozwiązań, od specjalizowanych narzędzi akumulatorowych, kluczy udarowych, wiertarko‑wkrętarek wyposażonych w udar, po urządzenia wielofunkcyjne wyposażone w wymienne nasadki.
Obecnie wszystkie kraje UE mierzą się z koniecznością przyspieszenia tempa i zwiększenia głębokości oraz zakresu modernizacji energetycznych budynków. Wiele z nich zaczęło już wdrażać polityki publiczne...
Obecnie wszystkie kraje UE mierzą się z koniecznością przyspieszenia tempa i zwiększenia głębokości oraz zakresu modernizacji energetycznych budynków. Wiele z nich zaczęło już wdrażać polityki publiczne mające na celu odpowiedzieć na to wyzwanie. Instrumenty stosowane przez poszczególne państwa różnią się pod wieloma względami, jednocześnie jednak można dostrzec pewne trendy, takie jak dążenie do integracji poszczególnych narzędzi, czy wzmocnienie zachęt dla kompleksowych inwestycji. W polskim systemie...
W ostatnich latach wzrasta na świecie świadomość dotycząca poszanowania energii. Podejmowane są działania zmierzające do ograniczenia, a wręcz redukcji wzrostu jej zużycia. Szczególną rolę odgrywa budownictwo,...
W ostatnich latach wzrasta na świecie świadomość dotycząca poszanowania energii. Podejmowane są działania zmierzające do ograniczenia, a wręcz redukcji wzrostu jej zużycia. Szczególną rolę odgrywa budownictwo, które należy do największych odbiorców wyprodukowanej energii, zarówno na etapie wznoszenia budynków, jak i późniejszej ich eksploatacji.
Od wielu lat przepisy prawne związane z procesami projektowania, wznoszenia i eksploatacji budynków wymuszają takie rozwiązania technologiczne i organizacyjne, w wyniku których nowo wznoszone budynki zużywają...
Od wielu lat przepisy prawne związane z procesami projektowania, wznoszenia i eksploatacji budynków wymuszają takie rozwiązania technologiczne i organizacyjne, w wyniku których nowo wznoszone budynki zużywają w trakcie eksploatacji coraz mniej energii na ogrzewanie, wentylację i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Zmiany maksymalnej wartości współczynnika przenikania ciepła Umax. (dawniej kmax.) wpływają na wielkość zużycia energii w trakcie eksploatacji budynków.
Beton to materiał o dużej wytrzymałości na ściskanie, ale około dziesięciokrotnie mniejszej wytrzymałości na rozciąganie. Ponadto charakteryzuje się kruchym pękaniem i nie pozwala na przenoszenie naprężeń...
Beton to materiał o dużej wytrzymałości na ściskanie, ale około dziesięciokrotnie mniejszej wytrzymałości na rozciąganie. Ponadto charakteryzuje się kruchym pękaniem i nie pozwala na przenoszenie naprężeń po zarysowaniu.
Budownictwo to jeden z najbardziej rozwijających się sektorów gospodarki. Mimo pewnych zakłóceń w ostatnim czasie, wykształceni profesjonaliści mogą liczyć na znalezienie dobrej pracy i godziwe zarobki.
Budownictwo to jeden z najbardziej rozwijających się sektorów gospodarki. Mimo pewnych zakłóceń w ostatnim czasie, wykształceni profesjonaliści mogą liczyć na znalezienie dobrej pracy i godziwe zarobki.
Sektor ogrzewania i chłodzenia energią słoneczną uruchamia „Energising Europe with Solar Heat” – plan działania na rzecz energii słonecznej dla Europy, mający na celu przyspieszenie wysiłków na rzecz dekarbonizacji...
Sektor ogrzewania i chłodzenia energią słoneczną uruchamia „Energising Europe with Solar Heat” – plan działania na rzecz energii słonecznej dla Europy, mający na celu przyspieszenie wysiłków na rzecz dekarbonizacji ciepła i zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez masowe wdrażanie technologii energii słonecznej w europejskich budynkach i przemyśle.
Przedstawiamy fragment Raportu powstałego na bazie analiz przeprowadzonych przez Zespół Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych (CAKE) w IOŚ-PIB/KOBiZE zaprezentowanych w dokumencie pt. „Polska net-zero...
Przedstawiamy fragment Raportu powstałego na bazie analiz przeprowadzonych przez Zespół Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych (CAKE) w IOŚ-PIB/KOBiZE zaprezentowanych w dokumencie pt. „Polska net-zero 2050: Transformacja sektora energetycznego Polski i UE do 2050 r.”1 Raport przedstawia kierunki zmian technologicznych, które są konieczne na drodze do wypełnienia celów ustanowionych w Europejskim Zielonym Ładzie2 wraz z oceną wpływu tych zmian na sektor wytwarzania energii elektrycznej i ciepła...
W numerze 6/2022 miesięcznika IZOLACJE publikowaliśmy fragmenty Raportu Fali Renowacji przedstawiające luki we wsparciu modernizacji budynków w Polsce. W drugiej części przedstawiamy rozwiązania stosowane...
W numerze 6/2022 miesięcznika IZOLACJE publikowaliśmy fragmenty Raportu Fali Renowacji przedstawiające luki we wsparciu modernizacji budynków w Polsce. W drugiej części przedstawiamy rozwiązania stosowane w innych krajach europejskich.
Materiały wiążące służą do mechanicznego zespalania poszczególnych elementów budowlanych. Natomiast głównym ich zadaniem jest równomierne przenoszenie nacisku warstw górnych na dolne budowle, ma to istotne...
Materiały wiążące służą do mechanicznego zespalania poszczególnych elementów budowlanych. Natomiast głównym ich zadaniem jest równomierne przenoszenie nacisku warstw górnych na dolne budowle, ma to istotne znaczenie, gdy następuje mała dokładność obróbki powierzchni elementów. Dokładność obróbki elementów w znacznym stopniu eliminuje powstawanie na powierzchni styku tych elementów obciążeń punktowych, następuje wtedy w sposób istotny zwiększenie wytrzymałości konstrukcji.
26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557) ukazał się tekst ustawy z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw.
26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557) ukazał się tekst ustawy z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw.
Dziennik budowy w przepisach prawa budowlanego przywołany został w art. 45 rozdziału 5 „Rozpoczęcie i prowadzenie robót budowlanych” i dotychczas prowadzono go w formie papierowej. Od 27 stycznia 2023...
Dziennik budowy w przepisach prawa budowlanego przywołany został w art. 45 rozdziału 5 „Rozpoczęcie i prowadzenie robót budowlanych” i dotychczas prowadzono go w formie papierowej. Od 27 stycznia 2023 r. będzie mógł być prowadzony także w formie elektronicznej zgodnie z zapisami ustawy z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557).
Książka obiektu budowlanego (KOB) w formie papierowej w przepisach prawa budowlanego dotąd przywoływana była w art. 64 pkt. 1–4. Od 1 stycznia 2023 r. przepisy art. 64 pkt 1, 2 i 4 stracą ważność, a zastąpią...
Książka obiektu budowlanego (KOB) w formie papierowej w przepisach prawa budowlanego dotąd przywoływana była w art. 64 pkt. 1–4. Od 1 stycznia 2023 r. przepisy art. 64 pkt 1, 2 i 4 stracą ważność, a zastąpią je art. 60a–60r ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557).
Portal e-budownictwo w przepisach prawa budowlanego pojawia się w ustawie z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w...
Portal e-budownictwo w przepisach prawa budowlanego pojawia się w ustawie z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557). Przywołuje go zapis art. 71 w ust. 2b pkt 2, który stanowi, że „Zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonuje się (…) w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem portalu e-budownictwo”. I dalej rozbudowują go przepisy art. 79a–79k...
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – stan prawny po ujednoliceniu tekstu ustawy na podstawie Obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego...
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – stan prawny po ujednoliceniu tekstu ustawy na podstawie Obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo budowlane (DzU poz. 2351 z dnia 20.12.2021 r.) wraz ze zmianami:
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przedłużeniem realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (DzU poz. 88 z dnia 14.01.2022 r.);
2. Ustawa z dnia 7 lipca...
Realizacja ambitnych celów polityki klimatycznej i dekarbonizacja gospodarki będzie prowadzić do głębokiej przebudowy polskiego sektora elektroenergetycznego, który wpływa na praktycznie wszystkie dziedziny...
Realizacja ambitnych celów polityki klimatycznej i dekarbonizacja gospodarki będzie prowadzić do głębokiej przebudowy polskiego sektora elektroenergetycznego, który wpływa na praktycznie wszystkie dziedziny gospodarki, w tym transport, ciepłownictwo, a także zaopatrzenie w energię zakładów przemysłowych. Jak powinna przebiegać modernizacja sektora i jakie technologie powinny być dominujące w perspektywie 2050 r.?
Zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć, mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub...
Zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć, mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem.
Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień przeglądarki dotyczących cookies. Nim Państwo zaczną korzystać z naszego serwisu prosimy o zapoznanie się z naszą polityką prywatności oraz Informacją o Cookies. Więcej szczegółów w naszej Polityce Prywatności oraz Informacji o Cookies. Administratorem Państwa danych osobowych jest Grupa MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.K., nr KRS: 0000537655, z siedzibą w 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18, tel. +48 22 810-21-24, właściciel strony www.izolacje.com.pl. Twoje Dane Osobowe będą chronione zgodnie z wytycznymi polityki prywatności www.izolacje.com.pl oraz zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r i z Ustawą o ochronie danych osobowych Dz.U. 2018 poz. 1000 z dnia 10 maja 2018r.
