Wentylacja mechaniczna: kluczowe porady i pułapki, których należy unikać

*****
W artykule przedstawiono zasady działania wentylacji mechanicznej, a także najważniejsze elementy, które powinny się znaleźć w jej projekcie. Podkreślono wagę prawidłowego montażu.

Mechanical ventilation: key tips and pitfalls to avoid

The article presents the principles of operation of mechanical ventilation, as well as the most important elements that should be included in its design. The importance of correct installation was emphasized.
*****

W obecnych czasach budynki, dzięki wielu rozwiązaniom architektoniczno-budowlanym i konstrukcyjnym, cechują się wysoką izolacyjnością cieplną. Wykorzystanie nowoczesnych technologii, takich jak szczelne okna czy drzwi najwyższej klasy, sprawia, że ucieczka ciepła jest niemalże zredukowana do minimum. Jednakże ten znaczny poziom szczelności stwarza nowe wyzwanie – problem z dostarczaniem świeżego powietrza do wnętrza pomieszczeń, zwłaszcza podczas chłodniejszych miesięcy roku. Działa na rzecz nieprzerwanego dostarczania świeżego powietrza, przyczyniając się do zdecydowanej poprawy jakości oraz komfortu życia mieszkańców, zapewniając jednocześnie zdrowsze i bardziej komfortowe warunki życia.

Czytaj też: Wymiana instalacji przy adaptacji zabytkowych budynków

Zasada pracy wentylacji mechanicznej

Wentylacja mechaniczna skonstruowana jest tak, aby działać efektywnie na kilku poziomach, i pełni ważne funkcje. Nie tylko usuwa brudne powietrze z miejsc gromadzenia wilgoci i zanieczyszczeń, takich jak łazienki czy pralnie, ale również wprowadza świeże powietrze do stref przebywania ludzi, takich jak sypialnie czy salon.

Kluczowym aspektem jest fakt, że powietrze usuwane z wnętrza przechodzi przez proces rekuperacji, czyli odzyskiwania ciepła. Ogrzewa to nawiewane świeże powietrze, minimalizując straty energetyczne – proces ten jest szczególnie istotny w niskich temperaturach, gdzie dodatkowo podgrzew świeżego powietrza może być wspomagany wbudowaną lub dodatkową nagrzewnicą elektryczną.

Dzięki zastosowaniu rekuperacji, straty ciepła występujące na drodze wentylacji są drastycznie zredukowane do minimum, co czyni go inwestycją szybko zwracającą się na kosztach ogrzewania. Ważne jest podkreślenie, że przez rekuperator przepływają dwa strumienie powietrza: zużyte i świeże. Powietrze zewnętrzne, pobierając ciepło ze strumienia zużytego, nie miesza się z nim, co gwarantuje brak zanieczyszczeń. Dzięki zaawansowanym układom filtracyjnym, nawiewane do budynku powietrze jest wolne od alergenów, smogu, kurzu i wielu innych zanieczyszczeń, zapewniając mieszkańcom zdrowy mikroklimat. A jak wiemy, w budynkach spędzamy ponad połowę naszego życia, więc ma znaczenie to, jakim powietrzem oddychamy.

Projekt wentylacji mechanicznej

Znaczenie prawidłowego projektowania wentylacji w budownictwie jest kluczowe dla osiągnięcia optymalnych efektów jej działania. Zbyt duża lub zbyt mała centrala wentylacyjna może być przyczyną wielu nieprzyjemności w trakcie eksploatacji, stąd konieczność posiadania dokładnego projektu, który uwzględnia:

• obliczenia bilansu powietrza,
• lokalizację punktów nawiewnych i wywiewnych,
• prowadzenie przewodów wentylacyjnych,
• obliczenia strat ciśnienia na przewodach,
• lokalizację czerpni i wyrzutni,
• lokalizację centrali wentylacyjnej,
• wytyczne dla pozostałych branż.

Każda wentylacja mechaniczna powinna zostać wykonana na podstawie wcześniej zrealizowanego projektu budowlanego, uwzględniającego układ pomieszczeń. W projekt wentylacji mechanicznej wchodzi część opisowa z informacjami takimi jak:

• obliczenia bilansu powietrza,
• dane techniczne dobranej centrali,
• wytyczne materiałowe,
• część rysunkowa zaś precyzyjnie przedstawia sposób oraz trasę kanałów wentylacyjnych,
• średnice tych kanałów,
• lokalizację centrali oraz
• umiejscowienie czerpni i wyrzutni.

Brak odpowiednio przygotowanego projektu jest często podstawą problemów z wentylacją, które mogą objawiać się między innymi głośną pracą instalacji, nieprawidłowym rozdziałem powietrza nawiewanego i wywiewanego czy zbyt niską wilgotnością powietrza. Problemy te wynikają głównie z niepoprawnego bilansu powietrza wentylacyjnego.

Istotne jest także, aby strumienie powietrza wentylacyjnego były zgodne z obowiązującymi przepisami, w tym z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury oraz z normą PN-83/B-03430. Niestety, często zdarza się, że strumienie powietrza wentylacyjnego przekraczają przyjęte kryteria projektowe, co prowadzi do dyskomfortu mieszkańców.

Nieprawidłowy montaż centrali wentylacyjnej

Centrala wentylacyjna, stanowiąca serce systemu wentylacyjnego, powinna być umiejscowiona w specjalnie przeznaczonym do tego pomieszczeniu technicznym, które gwarantuje łatwy dostęp do niej, zwłaszcza w celu okresowej kontroli lub wymiany filtrów. W przypadku decyzji o umiejscowieniu centrali na nieogrzewanych strychach lub poddaszach istnieją pewne dodatkowe wymagania. Aby uniknąć problemów, konieczne jest zapewnienie w tym miejscu temperatury co najmniej 8°C powyżej zera.

Poddasze, na którym planuje się lokalizację urządzenia, powinno zostać odpowiednio ocieplone przy użyciu właściwych materiałów izolacyjnych.

Warto również rozważyć dodatkową izolację samej centrali wentylacyjnej (np. wybierając centralę w gotowej izolacji) oraz kanałów (stosując izolację z samoprzylepnej wełny mineralnej) – takie działania zwiększają odzysk ciepła i ogólną wydajność systemu.

W kontekście kanałów wentylacyjnych niezaizolowane miękkie przewody, nazywane potocznie „flexami”, mogą być używane w pewnych okolicznościach, na przykład do podłączenia okapu. Niemniej jednak, korzystanie z nich jako głównych przewodów instalacji, rozpoczynając od centrali aż po piony wentylacyjne, jest błędem. Generują one duże opory przepływu i mają tendencję do gromadzenia zanieczyszczeń z powodu ich nierównej struktury wewnętrznej. Są także trudne do czyszczenia bez ryzyka uszkodzenia, co skutkuje potrzebą wymiany po pierwszym czyszczeniu, zazwyczaj po ok. 4–6 latach. Również montaż tych przewodów wiąże się z ryzykiem uszkodzenia, zwłaszcza w miejscach zagięć. Dlatego zdecydowanie zaleca się korzystanie z przewodów stalowych na głównych odcinkach instalacji wentylacyjnych.

Drzwi z podcięciami wentylacyjnymi

System wentylacji w każdym domu, bazujący na tej samej zasadzie, gwarantuje stały nawiew czystego powietrza, które przemieszcza się z pomieszczeń czystych (np. pokoje) do brudnych (łazienka, kuchnia).

Aby umożliwić cykliczną wymianę powietrza i wyeliminować zanieczyszczone powietrze, kluczową rolę odgrywają otwory wentylacyjne w drzwiach wewnętrznych, zwane podcięciami wentylacyjnymi. Dzięki nim zapewniony jest płynny i nieprzerwany przepływ powietrza, co jest fundamentem skutecznej wentylacji. Jednakże, aby te procesy działały sprawnie, przy montażu drzwi konieczne jest uwzględnienie kilku istotnych kwestii.

Przede wszystkim przekrój szczeliny pomiędzy dolną krawędzią drzwi a podłogą musi wynosić co najmniej 80 cm². Ponadto drzwi wiodące do miejsc takich jak kuchnie, łazienki czy garderoby powinny zapewniać dopływ powietrza przez szczeliny o przekroju netto minimum 200 cm². Istotne jest też, aby zgodnie z normami powierzchnia wentylacyjna w skrzydle drzwi osiągała przynajmniej 0,022 m², co przeciwdziała kumulowaniu się wilgoci, a w konsekwencji powstawaniu pleśni czy nieprzyjemnych zapachów.

W kontekście sprawnej wymiany zużytego powietrza z kuchni warto dodać, że okap kuchenny, będący kluczowym elementem wentylacji kuchni, nie może jednak zastąpić systemu wentylacyjnego domu w całości. Choć obie instalacje mają zdolność do synergii, ich połączenie wymaga odpowiedniej wiedzy i dbałości. Zaleca się raczej oddzielić wentylację ogólną domu od tej, która w kuchni jest odpowiedzialna za intensywne, acz krótkotrwałe usuwanie zanieczyszczeń generowanych podczas gotowania.

W przypadku wyciągu kuchennego połączonego z kominem, kluczowe jest zastosowanie klapy zwrotnej na przewodzie wyrzutnym, która uniemożliwia napływ powietrza z zewnątrz, gdy okap nie funkcjonuje. Natomiast pochłaniacz z filtrem węglowym, cyrkulujący powietrze w pomieszczeniu i przepuszczający je przez filtr, nie potrzebuje połączenia z dodatkowym kanałem wentylacyjnym, dlatego w wielu przypadkach będzie on lepszym rozwiązaniem.

Rozwiązaniem alternatywnym jest wybór centrali wentylacyjnej z funkcją pracy okapu kuchennego, wtedy podczas pracy okapu, sterownik wyłącza wywiew w centrali i pracuje tylko nawiew do budynku, zachowując bilans powietrza.

Montaż wentylacji mechanicznej

Kiedy decydujemy się na montaż wentylacji mechanicznej w naszym domu, pierwszym krokiem jest wybór firmy wykonawczej. Niestety, zbyt często zlecenie to powierzane jest podmiotom, które nie dysponują odpowiednim doświadczeniem w tej specjalistycznej dziedzinie. Jako projektant instalacji sanitarnych, byłem niejednokrotnie świadkiem sytuacji, w których montaż wentylacji był prowadzony przez ekipy, które na co dzień specjalizują się w innych obszarach, takich jak wylewki, prace elektryczne czy hydrauliczne. Niestety, takie podejście zazwyczaj prowadzi do problemów z instalacją, takich jak nadmierne hałasowanie, niska wydajność centrali czy zbyt przesuszone powietrze.

Aby uniknąć takich kłopotów, kluczowe jest powierzenie zadania firmie specjalizującej się w montażu wentylacji mechanicznej. Taka firma nie tylko dostarczy odpowiednie materiały i podłączy centralę, ale także przeprowadzi niezbędne testy wydajności, które to potwierdza odpowiednim protokołem odbioru.

Równie ważne jest prawidłowe uruchomienie i regulacja rekuperatora. Chociaż może się wydawać, że po zainstalowaniu urządzenie będzie działać poprawnie na ustawieniach fabrycznych, to w rzeczywistości pierwsze uruchomienie powinno zostać przeprowadzone przez wykwalifikowanego specjalistę. Taka osoba dostosuje parametry pracy urządzenia do indywidualnych potrzeb, a także sprawdzi działanie sterowników i innych elementów systemu. Dodatkowo, przeszkoli właściciela w zakresie podstawowej obsługi urządzenia.

Podsumowując, montaż wentylacji mechanicznej to zadanie dla specjalistów. Prawidłowa instalacja i regulacja są kluczem do efektywnej, cichej pracy systemu, która przyniesie korzyści dla zdrowia i komfortu jego użytkowników.