Weryfikacja ogniochronnych powłok malarskich

Odmienną sytuację mamy w przypadku większości elementów budowlanych odpowiedzialnych za spełnienie kryteriów związanych z bezpieczeństwem pożarowym, w szczególności odporności ogniowej, które zostały zaprojektowane i wykonane tak, by te kryteria spełnić, ale z uwagi na brak możliwości nieniszczącej weryfikacji tych założeń, na co dzień nie jesteśmy w stanie ocenić ich przydatności po zamontowaniu w obiekcie.

Należy pamiętać, że tego typu elementy i wyroby budowlane spełniają swoją rolę w normalnym użytkowaniu budynku, ale wymaga się od nich przede wszystkim spełnienia oczekiwanych wymagań podczas pożaru. Dotyczy to w zasadzie wszystkich elementów zabezpieczających w sposób bierny na wypadek pożaru, poczynając od drzwi przeciwpożarowych [1, 2], a kończąc na biernych izolacjach ogniochronnych [3], wśród których w szczególności izolacje powłokowe, tj. farby pęczniejące, których nawet niewielka zmiana grubości lub właściwości warstwy pęczniejącej, niesie istotne zmiany w nośności ogniowej zabezpieczonego elementu (FOT. 1-2).

Dużym problemem jest brak realnych możliwości weryfikacji takich elementów po ich zabudowaniu, a jak wykazują statystyki występowania pożarów, nie jest to zjawisko statystycznie zbyt częste.

Dane Państwowej Straży Pożarnej za lata 2000-2010, opracowane w artykule [4], wskazują, że w budynkach mieszkalnych mamy do czynienia średnio z 50 pożarami na 100 tys. mieszkańców rocznie, przy czym przez słowo pożar rozumie się wszelkie zdarzenia z niekontrolowanym ogniem i najczęściej są to pożary małe, o charakterze lokalnym

Oznacza to, że mamy do czynienia z sytuacją, kiedy przez bardzo wiele lat element zabezpieczony ogniochronnie nie ma realnej możliwości "wykazać się" swoimi cechami, co niestety często prowadzi do nadużyć.

Procedura wybudowania powłok ogniochronnych

Proces budowlany jest z punktu widzenia prawnego dosyć szczegółowo rozpisany, z podaniem zobowiązań, uprawnień i odpowiedzialności poszczególnych osób biorących w nim udział.

Pomimo tych szczegółowych rozwiązań prawnych niemalże nagminnie zdarzają się podczas procesu budowlanego problemy wynikające chociażby z niekompletnej dokumentacji projektowej, która szczególnie często dotyczy projektu zabezpieczeń ogniochronnych.

Oczywiście w projekcie podane są wymagania ogólne dla elementów z zakresu odporności ogniowej, odnoszące się najczęściej do § 216 rozporządzenia [5] niemniej jest to zdecydowanie za mało, by poprawnie np. wykonać zabezpieczenie ogniochronne systemem powłok pęczniejących jako pasywnej ochrony konstrukcji stalowych (RYS. 1).

Można z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że brak w projekcie szczegółowych danych o zabezpieczeniu ogniochronnym utrudnia, a nawet niejednokrotnie uniemożliwia prawidłowy dobór i wykonanie zabezpieczenia, jednocześnie stwarzając zagrożenie, że powłoki mogą być nierzetelnie wykonane.

Uzyskanie wymaganego efektu ogniochronności przy zastosowaniu systemów powłok pęczniejących wymaga udziału wielu stron i rzetelnego wykonania czynności w zadanym zakresie.

Prześledźmy te zadania w kolejności chronologicznej. Według art. 18 ust. 1 ustawy Prawo budowlane [6] inwestor zobowiązany jest do zorganizowania procesu budowy, a w szczególności zapewnienia opracowania projektu budowlanego i stosownie do potrzeb innych projektów.

Tocząca się dyskusja o tym, kto i na jakim etapie procesu ma wykonać projekt zabezpieczenia ogniochronnego, zachęca do przypomnienia różnic pomiędzy projektem budowlanym a projektem wykonawczym. Dotyczą one przede wszystkim zawartości obydwu dokumentów oraz uregulowań prawnych, w oparciu o które wymienione projekty powstają.

Projekt budowlany jest dokumentem, którego zawartość reguluje ustawa [6]. W oparciu o zawarte w niej zapisy projekt budowlany jest dokumentem zawierającym dane dotyczące zagospodarowania terenu, zarys architektoniczny, dokumenty poświadczające zapewnienie dostępu do mediów, ewentualne dane dotyczące specyfikacji geologiczno-inżynierskiej terenu inwestycji itd. Warto jednak pamiętać, że projekt architektoniczno-budowlany zawiera również szczegółowe rozwiązania techniczne, materiałowe oraz konstrukcyjne powstającego budynku.

Projekt wykonawczy natomiast jest dokumentem, w którym znajdują się dokładne przekroje, rzuty i widoki elewacji, rysunki konstrukcyjne układu nośnego budynku, a także gotowe plany wszystkich instalacji. Jego zawartość regulowana jest przez rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej [7].

W oparciu o projekt wykonawczy firma budowlana wykonuje wszystkie konieczne prace konstrukcyjne, instalacyjne oraz wykończeniowe.

Warto sobie zadać w tym miejscu pytanie, dlaczego mając ustawę [6] i rozporządzenie [7] wciąż borykamy się z problemem braku szczegółowego projektu zabezpieczenia ogniochronnego konstrukcji stalowych.

Projektant, zgodnie z art. 20 ustawy [6], zobowiązany jest m.in. do:

• wykonania projektu budowlanego zgodnie z wymaganiami ustawy, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej,
• zapewnienia sprawdzenia jego zgodności z przepisami przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności,
• złożenia oświadczenie (zarówno projektant, jak i sprawdzający) o zgodności projektu z zasadami wiedzy technicznej.

Skoro autor i sprawdzający projekt budowlany składają oświadczenie o zgodności projektu budowlanego z obowiązującymi przepisami, to również o zgodności z § 216 rozporządzenia [5]. Na tej podstawie należy oczekiwać, że już projekt budowlany powinien zawierać rozwiązania zapewniające nośność konstrukcji przez czas wynikający z tegoż rozporządzenia podczas pożaru.

Ponadto, jak wynika z zapisów rozporządzenia [7], m.in. § 4 i 5, projekt wykonawczy powinien zawierać rozwiązania materiałowe zabezpieczenia ogniochronnego w stopniu dokładności niezbędnym do przygotowania oferty przez wykonawcę, a możliwość porównania ofert potencjalnych wykonawców zabezpieczenia z kosztorysem inwestorskim daje możliwość wyeliminowania ofert, które są niedoszacowane, a ich wybór skutkuje wykonaniem wadliwych systemów powłokowych. Biorąc powyższe pod uwagę, kolejny raz można postawić pytanie, jak wobec powyżej przytoczonych faktów możliwe jest, aby dokumentacja nie zawierała projektu zabezpieczenia ogniochronnego.

Jeżeli ani projekt budowlany, ani projekt wykonawczy nie obejmują szczegółowych rozwiązań zabezpieczenia ogniochronnego, to w powszechnie występującym procesie optymalizacji kosztów konstrukcja stalowa podlega przeprojektowaniu i ostatecznie w projekcie warsztatowym jej ciężar jest zminimalizowany. Efektem tego jest znaczne podniesienie kosztów ewentualnego zabezpieczenia lub brak możliwości wykonania zabezpieczenia ogniochronnego zoptymalizowanych przekrojów stalowych.

Pamiętajmy też, że w przypadku braku projektu ogniochronnego mamy do czynienia z niebezpiecznym zwyczajem wykonywania "projektu zabezpieczenia ogniochronnego" przez firmy wykonawcze realizujące te zabezpieczenie, co z kolei nasuwa kolejne pytania, np. na jakiej podstawie został wyłoniony wykonawca, skoro nie było jednoznacznej podstawy do przetargu, a "projekt" powstaje po wyłonieniu wykonawcy?

Rodzi się też pytanie o kwalifikacje i ewentualne uprawnienia do projektowania firm wykonujących zabezpieczenia, o to na ile rzetelne i porównywalne były oferty, skoro nie odnosiły się do jednolitego projektu i specyfikacji technicznej, oraz czy i jak autor projektu budowlanego odpowiedzialny za zgodność z obowiązującymi przepisami ma w ramach nadzoru autorskiego stwierdzić zgodność realizacji z jego projektem budowlanym w toku wykonywania robót budowlanych?

Inspektor nadzoru ma obowiązek sprawowania kontroli zgodności realizacji z projektem, pozwoleniem na budowę oraz zasadami wiedzy technicznej (art. 25 ust.1 ustawy [6]). Ponadto art. 25 ust. 2 [6] zobowiązuje inspektora nadzoru do sprawdzenia jakości wykonanych robót.

Nadzór inwestorski powinien zgłaszać wątpliwości już na etapie negocjacji przetargowych i byłoby to możliwe, gdyby, jak stanowią przepisy, projekt wraz z częścią opisową był gotowy przed ogłoszeniem przetargu i zebraniem ofert.

Obowiązek podania precyzyjnych danych projektowych spoczywa na inwestorze, którego reprezentantem na budowie jest inspektor nadzoru (art. 25 ust. 1 [6]). Brak projektu zabezpieczenia ogniochronnego w dokumentacji projektowej powinien być stwierdzony przez inspektora nadzoru jako niezgodność z przepisami.

Kierownik budowy ma zakres obowiązków określony m.in. w art. 22 ust. 1-9 ustawy [6]. Należy do nich przede wszystkim bezpieczna organizacja budowy i kierowanie budową w sposób zgodny z projektem, pozwoleniem na budowę oraz przepisami techniczno-budowlanymi i bezpieczeństwa. Ma on zapewnić stosowanie wyrobów wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku krajowym zgodnie obowiązującymi przepisami.

Z punktu widzenia powłokowego zabezpieczenia ogniochronnego interesujący wydaje się art. 22 ust. 7 [6] mówiący: "zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń", który pozwala na sprawdzenie pęczniejącej powłoki ogniochronnej przed przykryciem jej powłoką nawierzchniową.

Wszystkie zapisy ustawy [6] potwierdzają fakt, że rola kierownika budowy w kontekście dokumentacji projektowej sprowadza się do realizacji przedsięwzięcia zgodnie z projektem.

Art. 22 ust. 9 [6] zobowiązuje kierownika do uczestniczenia w czynnościach odbioru i zapewnienia usunięcia stwierdzonych wad oraz złożenia oświadczenia o zgodności wykonania obiektu z projektem, warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami. Podstawą wykonania prac budowlanych jest projekt. Tu po raz kolejny rodzi się pytanie, co w przypadku niekompletnej dokumentacji, czyli kiedy projekt zabezpieczenia ogniochronnego nie został przygotowany przez projektanta?

Wykonawca ma wykonać zabezpieczenie w sposób zgodny z projektem, przygotować dokumentację powykonawczą i złożyć oświadczenia o wykonaniu prac zgodnie z projektem. Tu po raz kolejny zadajmy pytanie, co gdy projektu zabezpieczenia ogniochronnego brak? Czy wykonawca przygotowuje "projekt zabezpieczenia ogniochronnego" samodzielnie?

Rola producenta systemu ogniochronnego sprowadza się do badań, wdrożeń, rozwoju, certyfikacji wyrobów, powtarzalnej produkcji wyrobów o właściwościach jak w badaniu typu.

Nie ma podstaw formalnych, aby projekt zabezpieczenia ogniochronnego mógł być wykonany przez producenta powłokowego systemu ogniochronnego. Producent może jedynie przygotować dokumentację, która ma charakter posiłkowy dla projektanta.

Optymalizacja kosztów konstrukcji stalowej a zabezpieczenie ogniochronne

Obniżanie ciężaru przekrojów w procesie optymalizacji, czyli zwiększanie ich wskaźnika ekspozycji i zwiększanie wytężenia elementów, skutkuje obniżaniem temperatury krytycznej elementów stalowych [8, 9]. Prowadzi to co prawda do obniżenia ceny za konstrukcję stalową, ale jednocześnie implikuje zwiększenie ceny za wykonanie zabezpieczenia ogniochronnego lub wręcz prowadzi do sytuacji, kiedy dobranie i wykonanie zabezpieczenia jest niemożliwe.

Analiza zabezpieczenia jego możliwości oraz wstępna optymalizacja kosztów powinna odbywać się na etapie projektowania, a nie po rozstrzygnięciu przetargu na wykonanie zabezpieczenia. Obecnie można zaobserwować dwa podstawowe kierunki w optymalizacji kosztów:

• na etapie projektowania: zmniejszanie ciężaru konstrukcji,
• na etapie wykonawstwa: wybór najtańszego wyrobu i najtańszego wykonawcy,

które w efekcie przynoszą:

• lżejszą i tańszą konstrukcję,
• większe wytężenie, niższą temperaturę krytyczną stali,
• drogie zabezpieczenie ogniochronne lub brak możliwości wykonania zabezpieczenia.

Poszukując najlepszego rozwiązania, czyli takiego obniżania ciężaru konstrukcji stalowej, aby nie skutkowało to nadmiernym wzrostem kosztów zabezpieczenia ogniochronnego, warto wykonać uproszczoną analizę zależności masywności przekroju stalowego, teoretycznego wykorzystania jego nośności i związanej z tym temperatury krytycznej oraz grubości powłoki ogniochronnej niezbędnej do uzyskania wymaganej klasy odporności ogniowej.

Porównując koszty teoretycznego m² stali wraz z niezbędnym zabezpieczeniem ogniochronnym, warto zauważyć, że wraz z obniżaniem ciężaru stali wzrasta cena ogniochronnej farby pęczniejącej niezbędnej do zapewnienia wymaganej odporności ogniowej R, co zobrazowano w TABELI. Dla celów porównawczych przyjęto stałą cenę 1 kg stali i stałą cenę 1 l farby ogniochronnej. Dodatkowo należałoby uwzględnić wyższe koszty aplikacji materiału malarskiego wynikające z aplikacji większych grubości.

Co dzieje się, kiedy optymalizacja kosztów odbywa się dopiero po rozstrzygnięciu przetargu na wykonanie zabezpieczenia?

Najczęściej wybierana jest oferta z najniższą ceną, niejednokrotnie przygotowana przez potencjalnego wykonawcę szacunkowo, bez gruntownej, niezbędnej wiedzy o szczegółach wymaganego zabezpieczenia. Brak możliwości odniesienia się do gotowego projektu zabezpieczenia ogniochronnego i opisu wymagań w zapytaniu ofertowym skutkuje niedoszacowaną ofertą, poniżej realnych kosztów materiału i wykonawstwa, co z kolei wymusza na wykonawcy stosowanie rozwiązań niezapewniających wymaganego poziom bezpieczeństwa.

Aby zrealizować takie niedoszacowane zlecenie, rozpoczyna się poszukiwanie oszczędności, najczęściej poprzez zawyżanie temperatur krytycznych, zaniżanie minimalnych wymaganych grubości powłoki malarskiej lub poprzez stosowanie nieoryginalnych materiałów malarskich. W skrajnych przypadkach cena zabezpieczenia na 1 m² uzgodniona w zleceniu nie pokrywa ceny materiałów malarskich niezbędnych do zbudowania wymaganego systemu, co wymusza nieuczciwe i niebezpieczne zastępowanie powłoki pęczniejącej inną powłoką, w celu uzyskania właściwej grubości (FOT. 3-4).

Procedura weryfikacji zabezpieczenia ogniochronnego

Obecnie podstawowym dokumentem odbiorowym jest oświadczenie wykonawcy o wykonaniu zabezpieczenia ogniochronnego, do którego załącza on dokumentację powykonawczą, zawierającą informacje o zmierzonych grubościach powłoki.

Nie jest możliwa weryfikacja tych grubości przy zastosowaniu metod nieniszczących, a kontrolne badanie grubości może jedynie wykazać sumaryczną grubość powłoki podkładowej, ogniochronnej i nawierzchniowej. Tym bardziej nie identyfikuje się farb zastosowanych w celu wykonania powłoki ogniochronnej.

Opracowanie dla celów odbiorowych metody do obligatoryjnej weryfikacji wykonanej powłoki ogniochronnej pod kątem użytych do tego celu farb byłoby krokiem milowym służącym do znacznej poprawy stanu zabezpieczeń.

Warto w tym przypadku skorzystać z rozwiązań stosowanych na Litwie [10], gdzie stosuje się procedurę identyfikacji powłoki pęczniejącej, wykonanej na elementach stalowych. Dopiero uzyskanie wyniku pozytywnego, czyli potwierdzenie, że użyto farby pęczniejącej jak w specyfikacji/projekcie, byłoby przyzwoleniem do rozpoczęcia aplikacji powłoki nawierzchniowej.

Procedura ta jest spójna z przywołanym uprzednio art. 22 ust. 7 [6], o zakresie obowiązków kierownika budowy: "zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń".

Weryfikacja opiera się na taniej i bardzo skutecznej analizie porównawczej przy wykorzystaniu metody analizy termograwimeterycznej TGA.

Porównanie wyników badania próbek powłoki pobranych z konstrukcji z wynikami analizy powłoki reprezentatywnej, czyli wykonanej z farby użytej podczas badania typu, potwierdzałoby użycie odpowiedniego materiału malarskiego, którego cechy są takie same jak w badaniu typu.

Termograwimetria (TGA) to instrumentalna metoda analityczna, oparta na rejestrowaniu zmiany masy próbki badanej substancji przy kontrolowanym wzroście/obniżaniu temperatury, co jest przedstawiane graficznie za pomocą termogramu. Urządzenie wykorzystywane w termograwimetrii nosi nazwę termowagi.

Podczas pomiarów TGA badana próbka ulega przemianom fizycznym lub chemicznym. Zmiany, jakim ulegnie próbka, zależą m.in. od wielkości próbki, zakresu temperatur, szybkości ogrzewania atmosfery gazowej. Zasadniczo w analizie termograwimetrycznej uzyskuje się dwie krzywe: krzywą przedstawiającą ubytek% masy (TG) i krzywą przedstawiającą szybkość utraty masy podczas badania (DTG).

Krzywe TG i DTG uważane są za tzw. odcisk palca danych substancji, dlatego też mogą być użyte do identyfikacji i kontroli jakości. Szczegóły techniczne przygotowania próbek, wykonania badania itp. można odnaleźć w normie [11], w aneksie E poświęconego powłokom reaktywnym Europejskiego Dokumentu Oceny EAD-350402-00-1106 [12] lub amerykańskiej normie [13]. Z naszego punktu widzenia istotna jest skuteczność metody, którą zobrazowano na RYS 2–3.

Jako kryterium akceptacji, bazując na doświadczeniu własnym autorów oraz litewskiego akredytowanego laboratorium GTC Fire Resistance Testing Division, proponuje się, aby w zastosowaniach krajowych stosować zakres akceptacji dla % masy pozostałości próbki po badaniu na poziomie ±10%.

Poza kryterium masy resztkowej próbki, zaleca się porównanie ilości głównych (znaczących) maksimów TG i DTG, które powinny być takie same.

Podsumowanie

Pasywna ochrona przeciwpożarowa może zapewnić stabilność konstrukcji w trakcie pożaru przez określony czas wyłącznie, jeśli wszystkie podmioty biorące udział w jej powstawaniu będą świadome swojej odpowiedzialności za życie innych ludzi. Wszystkim uczestnikom procesu budowlanego dedykujemy cytaty z Yellow Book, Fire Protection for Structural Steel in Buildings, wydanego przez The Association for Specialist Fire Protection (ASFP).

"Jeżeli jesteś uwikłany w zapewnienie ochrony przeciwogniowej na jakimkolwiek poziomie, wówczas dzielisz odpowiedzialność za jej przydatność i działanie w razie wystąpienia pożaru i ta odpowiedzialność pozostaje w przypadku ewentualnego postępowania przed sądem. Jeśli jesteś odpowiedzialny za specyfikację użytych materiałów lub/i wskazanie wykonawcy zabezpieczenia, to jesteś również odpowiedzialny za znajomość przedmiotu i kompetencje wybranej firmy. To nie jest zwyczajne zachowanie należytej staranności lub kwestia dobrej woli - to prawny obowiązek".

"…Czego oczekuje się ode mnie? W przypadku pożaru ze skutkiem śmiertelnym sąd zechce się dowiedzieć, jak system ogniochronny został wybrany; zechce poznać podstawy wyboru wykonawcy; czy instalacja odbyła się w odpowiednim czasie i czy zapewniona była odpowiednia komunikacja pomiędzy podmiotami w celu zapewnienia prawidłowości zabezpieczenia… Miej świadomość - czas na uwzględnienie tego jest przed ewentualnym zdarzeniem, nie po nim!"

Świadomość obowiązku przeprowadzenia procedury identyfikacyjnej (zaproponowana powyżej) wykonanego zabezpieczenia ogniochronnego przed oddaniem budynku do użytkowania powinna skłonić wykonawców do dokładniejszych kalkulacji kosztów zabezpieczeń, opartych na precyzyjnie wykonanych projektach budowlanych i wykonawczych oraz specyfikacjach.

Odstąpienie od ofertowania wykonania zabezpieczeń w przypadku braków projektowych może skłonić inwestorów do egzekwowania kompletnej dokumentacji projektowej, co z pewnością wpłynie na podniesienie poziomu bezpieczeństwa pożarowego.

Literatura

1. P. Sulik, D. Izydorczyk, B. Sędłak, "Bezinwazyjna weryfikacja poprawności wykonania i montażu drzwi przeciwpożarowych", "Problemy techniczno-prawne utrzymania obiektów budowlanych: Ogólnopolska konferencja", Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, Warszawa, 22-23 stycznia 2016 r., s. 147-150.
2. P. Sulik, B. Sędłak, "Prawidłowy odbiór przeszklonych drzwi przeciwpożarowych", "Świat Szkła" nr 2/2015, s. 46-49.
3. P. Sulik, "Bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe konstrukcj", "IZOLACJE" 3/2018, s. 118-124.
4. J. Konciak, B. Sędłak, "Ryzyko pożaru w budynkach mieszkalnych w Polsce w latach 2000-2010", "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach" nr 247/2015, s. 134-149.
5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (z późniejszymi zmianami, w tym nowelizacją z 2017 r.).
6. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (z późniejszymi zmianami, tekst ujednolicony DzU z 2017 r. poz. 1332).
7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (z późn. zmianami, tekst ujednolicony DzU z 2013 r. poz. 1129).
8. PN-EN 1993-1-2: 2007, "Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych. Część 1-2: Reguły ogólne. Obliczanie konstrukcji z uwagi na warunki pożarowe".
9. P. Turkowski, P. Sulik, "Projektowanie konstrukcji stalowych z uwagi na warunki pożarowe według Eurokodu 3", ITB, Warszawa 2015.
10. Zarządzenie Dyrektora Departamentu Ochrony Przeciwpożarowej i Ratownictwa przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Sprawie opisu procedury określania ognioodporności konstrukcji pokrytych powłokami ogniochronnymi Nr 1-236 z dnia 21 sierpnia 2015 r. (oryg. Priešgaisrinės apsaugos ir gelbėjimo departamento prie vidaus reikalų ministerijos direktorius. Įsakymas dėl konstrukcijų, padengtų priešgaisrinėmis dangomis, atsparumo ugniai nustatymo tvarkos aprašo; 2015 m. rugpjūčio 21 d. Nr. 1–236, Vilnius).
11. PN-EN ISO 11358:1-2014, "Tworzywa sztuczne – Termograwimetria (TG) polimerów - Część 1: Zasady ogólne".
12. Europejski Dokument Oceny EAD-350402-00-1106, "Wyroby Ogniochronne. Powłoki Reaktywne do Zabezpieczeń Ogniochronnych Elementów Stalowych"; EOTA wrzesień 2017.
13. ASTM E 1131–08, "Standardowa metoda badania do analizy składu za pomocą termograwimetrii".

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!