Ocieplenie przegród od wewnątrz z uwzględnieniem wymagań cieplno-wilgotnościowych od 1 stycznia 2021 r.
Thermal insulation of internal partition walls in view of thermal and humidity requirements in force from 1 January 2021
Poznaj cechy wybranych materiałów termoizolacyjnych stosowanych przy ociepleniu od wewnątrz
Według Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa [1] od 1 stycznia 2021 roku obowiązują nowe wartości graniczne współczynnika przenikania ciepła Uc(max) dla przegród zewnętrznych [np. dla ścian zewnętrznych Uc(max) = 0,20 W/(m2·K)]. Aby spełnić kryterium cieplne: Uc ≤ Uc(max), należy dobrać odpowiednią grubość zalecanego materiału termoizolacyjnego od strony zewnętrznej i wewnętrznej.
Zobacz także
OMEGAPUR Sp. z o.o. Zalety używania pianki poliuretanowej OMEGAPUR OK/12E do ocieplenia poddasza
Izolacja poddasza to niezwykle ważny element każdej inwestycji budowlanej. Odpowiednio ocieplone poddasze pozwala na znaczne obniżenie kosztów ogrzewania, poprawia komfort termiczny, a także przyczynia...
Izolacja poddasza to niezwykle ważny element każdej inwestycji budowlanej. Odpowiednio ocieplone poddasze pozwala na znaczne obniżenie kosztów ogrzewania, poprawia komfort termiczny, a także przyczynia się do podwyższenia standardów energetycznych budynku. Wśród różnych materiałów do ociepleń na rynku, pianka poliuretanowa staje się coraz bardziej popularnym wyborem. Dziś przyjrzymy się bliżej piance otwartokomórkowej OMEGAPUR OK/12E, produktowi od renomowanego producenta piany OMEGAPUR, oraz wskażemy...
Rockwool Polska Termomodernizacja domu – na czym polega i jak ją zaplanować?
Termomodernizacja to szereg działań mających na celu poprawę energochłonności Twojego domu. Niezależnie od zakresu inwestycji, kluczowa dla osiągnięcia spodziewanych efektów jest kolejność prac. Najpierw...
Termomodernizacja to szereg działań mających na celu poprawę energochłonności Twojego domu. Niezależnie od zakresu inwestycji, kluczowa dla osiągnięcia spodziewanych efektów jest kolejność prac. Najpierw należy docieplić ściany i dach, aby ograniczyć zużycie energii, a dopiero potem zmodernizować system grzewczy. Dzięki kompleksowej termomodernizacji domu prawidłowo wykonanej znacznie zmniejszysz koszty utrzymania budynku.
Sievert Polska Sp. z o.o. System ociepleń quick-mix S-LINE
System ociepleń quick-mix S-LINE to rozwiązanie warte rozważenia zawsze, kiedy zachodzi potrzeba wykonania termomodernizacji ścian zewnętrznych. Umożliwia montaż nowej izolacji termicznej na istniejącym...
System ociepleń quick-mix S-LINE to rozwiązanie warte rozważenia zawsze, kiedy zachodzi potrzeba wykonania termomodernizacji ścian zewnętrznych. Umożliwia montaż nowej izolacji termicznej na istniejącym już systemie ociepleń, który nie spełnia dzisiejszych wymagań pod kątem wartości współczynnika przenikania ciepła U = 0,2 W/(m²·K).
O czym przeczytasz w artykule? |
Abstrakt |
---|---|
|
W artykule przedstawiono charakterystykę wybranych materiałów termoizolacyjnych stosowanych przy ociepleniu od strony wewnętrznej. Zaprezentowano także wyniki obliczeń parametrów fizykalnych przegród zewnętrznych i ich złączy z uwzględnieniem wymagań cieplno-wilgotnościowych obowiązujących od 1 stycznia 2021 r. Zostały omówione przykładowe rozwiązania materiałowe dociepleń od strony wewnętrznej, izolacyjność cieplna ścian zewnętrznych ocieplonych od wewnątrz oraz kształtowanie parametrów fizykalnych złączy przegród ocieplonych od wewnątrz. Thermal insulation of internal partition walls in view of thermal and humidity requirements in force from 1 January 2021This paper presents the characteristics of selected thermal insulation materials used for insulation of internal walls. It also presents the results of physical parameters calculations for external partitions and their joints in view of thermal and humidity requirements entering into force on 1 January 2021. Model materials for internal side thermal insulation, thermal insulating power of walls insulated on the interior side and physical parameters of joints of internally insulated partitions have been discussed. |
Kolejność położenia poszczególnych warstw nie ma wpływu na izolacyjność termiczną całej przegrody, gdyż wynika on jedynie z sumy oporów cieplnych użytych materiałów. Jednak w przeciwieństwie do izolacji termicznej zewnętrznej wymaga bardziej szczegółowej analizy przegród, przede wszystkim ze względu na zjawiska wilgotnościowe (kondensacja powierzchniowa oraz międzywarstwowa). Dlatego dobór materiału izolacyjnego przy dociepleniu od wewnątrz wymaga wykonania miarodajnych obliczeń i analiz parametrów fizykalnych przegród zewnętrznych i ich złączy.
Ocieplenie przegród zewnętrznych od wewnątrz jest projektowane i wykonywane od wielu lat dla grupy budynków, które z różnych względów nie mogą lub nie powinny być ocieplone od zewnątrz. Można do nich zaliczyć:
- obiekty zabytkowe (budynki wpisane do rejestru zabytków lub objęte ochroną konserwatorską),
- obiekty o wartości architektonicznej (ciekawy charakter elewacji lub oryginalny wygląd budynku),
- obiekty z ograniczeniem praw własności (w przypadku gdy część ścian zewnętrznych znajduje się dokładnie na granicy działki),
- obiekty użytkowane czasowo (ogrzewanie czasowe w nieregularnych okresach).
W literaturze przedmiotu [2–5] szczegółowo opisano charakterystykę materiałów izolacyjnych stosowanych w ociepleniu od wewnątrz oraz mankamenty i doświadczenia w zakresie projektowania i wykonywania dociepleń od strony wewnętrznej.
Podstawową zaletą ocieplenia od wewnątrz jest zmniejszenie ilości energii niezbędnej do ogrzania pomieszczeń o żądanej temperaturze oraz skrócenia czasu nagrzewania. Należy jednak podkreślić, że warstwa izolacji cieplnej od strony wewnętrznej przegrody oddziela konstrukcję muru od środowiska wewnętrznego, co wpływa na zmniejszenie pojemności cieplnej budynku i powoduje wprowadzenie całej warstwy konstrukcyjnej w strefę przemarzania (RYS. 1–2).
Na skutek niskiej temperatury otoczenia znacznie spada temperatura wewnątrz przegrody, powodując kondensację na styku warstwy konstrukcyjnej i izolacji cieplnej [6].
RYS. 1–2. Rozkład temperatur w przegrodzie z izolacją termiczną – ocieplenie od strony zewnętrznej (1) i wewnętrznej (2); rys.: K. Pawłowski
W artykule przedstawiono charakterystykę wybranych materiałów termoizolacyjnych stosowanych przy ociepleniu od strony wewnętrznej. Zaprezentowano także wyniki obliczeń parametrów fizykalnych przegród zewnętrznych i ich złączy z uwzględnieniem wymagań cieplno-wilgotnościowych obowiązujących od 1 stycznia 2021 r.
Przykładowe rozwiązania materiałowe dociepleń od strony wewnętrznej
Do ocieplenia od wewnątrz najczęściej stosowane są następujące materiały termoizolacyjne:
- bloczki z lekkiego betonu komórkowego,
- płyty klimatyczne,
- płyty z paneli próżniowych VIP
- oraz tynki ciepłochronne (renowacyjne).
Mineralne płyty izolacyjne są wykonane z bardzo lekkiej odmiany betonu komórkowego (ρob. = 115 kg/m3) o stosunkowo niskiej wartości współczynnika przewodzenia ciepła λD = 0,040 W/(m·K). Ponadto charakteryzuje się on współczynnikiem oporu dyfuzyjnego μ = 3, co powoduje, że stanowi właściwą termoizolację od wewnątrz (FOT. 1–3).
FOT. 1–3. Kompleksowe systemy docieplania od wewnątrz: po lewej - system i-Q Therm (1), w środku - system Multipor (2), po prawej - System TecTem (3). Oznaczenia: 1 – masa klejąca, 2 – płyta iQ-Therm, 3 – poryzowana zaprawa mineralna z siatką zbrojącą, 4 – masa szpachlowa, 5 – dyfuzyjna powłoka malarska, 6 – mineralna płyta izolacyjna, 7 – lekka zaprawa, 8 – siatka z włókna szklanego, 9 – lekka zaprawa po zatarciu, 10 – lekka wyprawa zewnętrzna, 11 – farba silikatowa, 12 – płyta silikatowo-perlitowa, 13 – środek gruntujący, 14 – tynk mineralny, 15 – siatka zbrojąca, 16 – masa szpachlowa (gładka lub strukturalna) fot.: [24]
Płyty klimatyczne wytwarzane są z silikatu wapiennego, będącego materiałem na bazie mineralnej. Kryształki silikatu wapiennego tworzą mikroporowaty szkielet, tworząc wyrób o wysokiej kapilarności (gęstość objętościowa ρob. = 200–400 kg/m3, współczynnik przewodzenia ciepła λD = 0,059 W/(m·K)). Jest to materiał paroprzepuszczalny o współczynniku oporu dyfuzyjnego μ = 3–6, posiadający otwarte pory, kapilarnie aktywny, przyjazny dla środowiska naturalnego, niepalny oraz zapobiegający tworzeniu się pleśni i zagrzybienia. Wyroby można stosować w pełnym systemie, obejmującym klej, szpachlę i farby. Systemu nie powinno się łączyć z wyrobami na bazie gipsu.
Płyty z paneli próżniowych VIP składają się z rdzenia oraz powłoki w postaci szczelnej membrany zwanej folią. Charakteryzują się niską wartością λD = 0,006–0,007 W/(m·K) i wysoką wartością współczynnika μ. Płyty powinny być chronione przed uszkodzeniami, wilgocią i nasłonecznieniem. Montaż powinien odbywać się w warunkach suchych. Przygotowywane są do wbudowania jako indywidualny projekt.
Tynki ciepłochronne (renowacyjne) pozwalają uzyskać znacznie lepsze właściwości termoizolacyjne budynku niż przy zastosowaniu zwykłych tynków. Zapobiegają przemarzaniu murów, a zatem mają duży udział w ograniczeniu utraty ciepła. Ich zaletami są: eliminacja mostków cieplnych oraz wyprowadzanie wilgoci ze ściany. Często jest to gotowa mieszanka do ręcznego i maszynowego nakładania. Sprawdza się zarówno w pracach zewnętrznych, jak i wewnętrznych.
Podstawę tynku stanowi niezwykle lekki granulat ze spienionej mączki szklanej i perlitu. Tym dwóm składnikom zawdzięcza swoje wyjątkowe właściwości termoizolacyjne [λD = 0,06–0,11 W/(m·K)].
Według [7] materiały termoizolacyjne stosowane do ociepleń od strony wewnętrznej można podzielić na następujące grupy:
- zastosowanie materiału termoizolacyjnego o bardzo wysokim oporze dyfuzyjnym – szkło piankowe o współczynniku przewodzenia ciepła λD = 0,036 W/(m·K) i współczynniku oporu dyfuzyjnego μ = ∞ (w praktyce μ = 100 000), stosowane o grubości od 4 cm do 18 cm,
- zastosowanie materiału termoizolacyjnego wraz z paroizolacją, np. w postaci folii aluminiowej od strony wewnętrznej oraz warstwy wykończeniowej w postaci np. płyt gipsowo-kartonowych lub termoizolacyjna płyta zespolona z warstwą zapewniającą opór dyfuzyjny (np. płyta składająca się z płyt styropianowych EPS z dodatkiem grafitu oraz płyty gipsowo-kartonowej, a także opcjonalnie z paroizolacją jako warstwą pośrednią); stosowane o grubości termoizolacji od 4 cm do 10 cm (współczynnik oporu dyfuzyjnego μ = 30–70) [8],
- zastosowanie materiału dopuszczające wystąpienie kondesacji – wyroby z silikatu wapiennego (płyty klimatyczne). W przypadku wytworzenia się wilgoci pod warstwą ocieplenia nie ma ryzyka występowania pleśni i zagrzybienia muru i degradacji izolacji. Płyty klimatyczne dzięki swojej aktywności kapilarnej pochłania wilgoć i rozprasza ją na całej powierzchni, skąd zostaje ona odparowana. Materiał tego typu nie traci właściwości termoizolacyjnych – wartość współczynnika przewodzenia ciepła λD = 0,059 W/(m·K), stosowane najczęściej grubości do 5 cm, a współczynnik oporu dyfuzyjnego wynosi μ = 3–6 [9]. Innym materiałem termoizolacyjnym w tej grupie są mineralne płyty izolacyjne wykonane z lekkiej odmiany betonu komórkowego (np. Multipor), opisany wcześniej oraz w [10],
- zastosowanie materiału o bardzo niskiej wartości współczynnika przewodzenia ciepła – aerożel. Jest to materiał będący rodzajem sztywnej piany o bardzo niskiej wartości gęstości, który składa się w ponad 90% z powietrza (pozostała część to żel tworzący nanostrukturę). Charakteryzuje się współczynnikiem λD = 0,013–0,018 W/(m·K). Stosowany np. do prac termoizolacyjnych wewnątrz budynku, w miejscach trudno dostępnych [11],
- zastosowanie materiału termoizolacyjnego, który powstaje z połączenia wełny mineralnej z aerożelem, nazywany aerowełną. Charakteryzuje się współczynnikiem przewodzenia ciepła λD = 0,019 W/(m·K), a współczynnik oporu dyfuzyjnego μ > 3 [12],
- zastosowanie nowoczesnego materiału termoizolacyjnego – izolacja próżniowa (tzw. modułowy system ocieplenia od wewnątrz), która charakteryzuje się niską wartością współczynnika przewodzenia ciepła λD = 0,007 W/(m·K) oraz współczynnikiem oporu dyfuzyjnego na poziomie μ > 500 000. Zalecana grubość izolacji do 3,5 cm z zastosowaniem wykończenia w postaci płyty włóknocementowej [13],
- zastosowanie materiałów ekologicznych, np. w postaci płyt z wełny drzewnej lub z włókien konopnych. To materiały cechujące się bardzo dobrymi właściwościami termoizolacyjnymi oraz niewielkim oporem dyfuzyjnym. Dodatkowo materiały te mają zbliżone cechy do płyt mineralnych lub płyt klimatycznych, dotyczące aktywności kapilarnej.
W TAB. 1 zestawiono parametry techniczne wybranych materiałów termoizolacyjnych wykorzystywane w analizie zjawisk cieplno-wilgotnościowych.
TABELA 1. Parametry techniczne wybranych materiałów termoizolacyjnych stosowanych w ociepleniach od wewnątrz w aspekcie cieplno-wilgotnościowym – opracowanie własne na podstawie [7, 14]
Wartości parametrów fizykalnych przegród zewnętrznych i ich złączy zależą głównie od:
- współczynnika przewodzenia ciepła λ [W/(m·K)],
- współczynnika oporu dyfuzyjnego μ [–],
- dyfuzyjnie równoważnej grubości warstwy powietrza sd = μ·d [m] materiałów izolacyjnych.
Szczegółową charakterystykę wybranych materiałów izolacyjnych przedstawiono także m.in. w pracach [6, 15].
W przypadku opracowania koncepcji projektowej ocieplenia od wewnątrz zapobiegającej wystąpieniu kondensacji należy uwzględnić warunki mikroklimatu wnętrz pomieszczeń. Dlatego zasadne staje się przeprowadzenie obliczeń i analiz w zakresie przyrostu wilgoci w ścianach ocieplonych od wewnątrz ze szczególną starannością i uwzględnieniem zmieniających się warunków eksploatacji.
Aby zapewnić prawidłowe warunki eksploatacji, należy zastosować termoizolację o bardzo wysokim współczynniku oporu dyfuzyjnego μ [–] lub dodatkową warstwę izolacji paroszczelnej od strony wewnętrznej. W ten sposób teoretycznie zostaje wyeliminowana dyfuzja pary wodnej z pomieszczeń w konstrukcję ściany.
Według normy DIN 4108-3 [16] zaleca się, aby wartość dyfuzyjnie równoważnej grubości warstwy powietrza sd izolacji termicznej lub zastosowanej paraizolacji przekraczała 1500 m. Tego typu koncepcje rozwiązań zalecane są w przypadku docieplenia ścian w pomieszczeniach mokrych, w których panuje w sposób ciągły podwyższona wilgotność pomieszczeń (np. baseny kryte, pralnie).
Dodatkowo dopuszcza się, według DIN 4108-3 [16], stosowanie materiałów stanowiących opór dyfuzyjny, dla których dyfuzyjnie równoważna grubość warstwy powietrza sd zawiera się pomiędzy 0,5 m a 1500 m. Tak szerokie zróżnicowanie wielkości sd wpływa niejednoznacznie na oceny poprawności realizowanych dociepleń. Materiał, którego sd wynosi powyżej 0,5 m, jest materiałem „otwartym dyfuzyjnie”, natomiast materiał o sd niewiele mniejszej niż 1500 m jest określany w praktyce jako „izolacja paroszczelna”. W takim przypadku niezbędne staje się przeprowadzenie symulacji wilgotnościowej analizowanej przegrody budowlanej w pełnym roku jej eksploatacji.
Ilość zakumulowanej wilgoci, która jest dopuszczalna w odniesieniu do tego typu koncepcji ocieplenia, musi być na takim poziomie, aby umożliwić jej wyparowanie w kierunku użytkowanego pomieszczenia lub nie powodować akumulacji w kolejnych latach. Istotne jest dodatkowo zapewnienie pełnej szczelności na niekontrolowaną infiltrację powietrza [7].
Na podstawie przeprowadzonych analiz przedstawiono zalety i wady ocieplenia przegród od wewnątrz – RYS. 3.
Izolacyjność cieplna ścian zewnętrznych ocieplonych od wewnątrz
Dobór materiału termoizolacyjnego do ocieplenia od wewnątrz nie powinien być przypadkowy, lecz oparty na podstawie znajomości parametrów technicznych warstw przegrody. Na wstępie, aby spełnić podstawowe kryterium cieplne Uc ≤ Uc(max), należy ustalić grubość materiału termoizolacyjnego (TAB. 1) o zróżnicowanej wartości współczynnika przewodzenia ciepła λ [W/(m·K)].
Przykład obliczeniowy 1
Obliczono współczynnik przenikania ciepła Uc [W/(m2·K)] ścian zewnętrznej z cegły pełnej grubości 25 cm i 37 cm, ocieplonej od strony wewnętrznej różnymi materiałami, zgodnie z procedurą normy PN-EN ISO 6946:2008 [17].
Do obliczenia współczynnika przenikania ciepła Uc [W/(m2·K)] przyjęto następujące założenia:
- opór przejmowania ciepła dla ściany; wartości oporu przejmowania ciepła zostały przyjęte według PN-EN ISO 6946:2008 [17] dla poziomego kierunku strumienia ciepła:
– opór przejmowania ciepła na zewnętrznej powierzchni przegrody: Rse = 0,04 (m2·K)/W,
– opór przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni przegrody: Rsi = 0,13 (m2·K)/W, - wartości współczynnika przewodzenia ciepła λ [W/(m·K)] przyjęto na podstawie TAB. 1 i tablic – załącznik do pracy [18].
Wyniki obliczeń współczynnika przenikania ciepła Uc dla analizowanych rozwiązań materiałowych ściany zewnętrznej zestawiono w TAB. 2.
TABELA 2. Wyniki obliczeń wartości współczynnika przenikania ciepła Uc według PN-EN ISO 6946:2008 [17] w odniesieniu do ściany zewnętrznej z cegły pełnej ocieplonej od wewnątrz
Istotny wpływ na wartość współczynnika przenikania ciepła przegrody budowlanej Uc [W/(m2·K)] ma wartość współczynnika przewodzenia ciepła λ [W/(m·K)] materiału izolacyjnego. W odniesieniu do jednego rodzaju izolacji może się ona wahać w znacznym przedziale w zależności od produktu, co wynika z szybkiego rozwoju rynku materiałów termoizolacyjnych oraz coraz bardziej zaawansowanych technologii produkcyjnych.
W obliczeniach różnicowano grubość warstwy izolacji cieplnej i wartość współczynnika przewodzenia ciepła materiału izolacyjnego λ [W/(m·K)]. Dodatkowo zamieszczono poziomy wymagań co do izolacyjności cieplnej Uc(max) [W/(m2·K)] według rozporządzenia [1], obowiązujące od 1.01.2021 r. (rozwiązania materiałowe ścian zewnętrznych spełniających kryterium cieplne: Uc ≤ Uc(max) = 0,20 W/(m2·K) – zaznaczono kolorem zielonym – TAB. 2).
Oprócz znajomości izolacyjności cieplnej ścian zewnętrznych istotne staje się określenie rozkładu temperatury przy założeniu temperatury powietrza wewnętrznego ti i zewnętrznego te.
Przykład obliczeniowy 2
Określono rozkład temperatur w dwuwarstwowej ścianie zewnętrznej z ociepleniem usytuowanym od zewnątrz i wewnątrz (RYS. 4–5, TAB. 3 i TAB. 4).
Do określenia rozkładu temperatur w ścianie zewnętrznej przyjęto następujące założenia:
- temperatura obliczeniowa zewnętrzna (Toruń – III strefa klimatyczna: te = –20°C),
- temperatura obliczeniowa wewnętrzna (pomieszczenia przeznaczone do przebywania ludzi bez okryć zewnętrznych nie wykonujących w sposób ciągły pracy fizycznej – pokoje mieszkalne, przedpokoje, kuchnie, korytarze: ti = 20°C),
- opory przejmowania ciepła dla ściany:
— opór przejmowania ciepła na zewnętrznej powierzchni przegrody: Rse = 0,04 (m2·K)/W,
— opór przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni przegrody: Rsi = 0,25 (m2·K)/W.
RYS. 4–5. Rozkład temperatur w ścianie dwuwarstwowej: ocieplonej od strony zewnętrznej (4) oraz wewnętrznej (5) – opracowanie własne; rys.: K. Pawłowski
TABELA 3. Zestawienie danych materiałowych ściany zewnętrznej dwuwarstwowej (ocieplenie od zewnątrz)
TABELA 4. Zestawienie danych materiałowych ściany zewnętrznej dwuwarstwowej (ocieplenie od wewnątrz)
W TAB. 5 i TAB. 6 zestawiono wyniki obliczeń.
Należy podkreślić, że ocieplenie ściany zewnętrznej od wewnątrz powoduje, że jej warstwa konstrukcyjna (beton komórkowy) znajduje się w strefie przemarzania (t < 0°C). Takie zjawisko może spowodować zmianę parametrów technicznych i fizykalnych (cieplno-wilgotnościowych) analizowanej przegrody.
Kształtowanie parametrów fizykalnych złączy przegród ocieplonych od wewnątrz
Budynek stanowi zbiór przegród budowlanych i ich złączy o indywidualnym charakterze fizykalnym i poddany jest oddziaływaniu środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. W wielu przypadkach analiza przegród i złączy budowlanych w aspekcie konstrukcyjno-materiałowym i technologii wykonania nie budzi zastrzeżeń na etapie projektowania. Natomiast znajomość ich parametrów fizykalnych, związanych z wymianą ciepła i wilgoci, pozwala na uniknięcie wielu wad korozyjnych i fizykalnych. Szczególnie dotyczy to przegród ocieplonych od wewnątrz.
Przykład obliczeniowy 3
Obliczono parametry fizykalne wybranych złączy przegród przed ociepleniem oraz ocieplonych od strony wewnętrznej.
W przykładzie zaprezentowano wyniki obliczeń i analiz parametrów fizykalnych złączy:
- połączenie ściany zewnętrznej ze stropem w przekroju przez wieniec (RYS. 6–8, RYS. 9-11),
- połączenie ściany zewnętrznej z oknem w przekroju przez ościeżnicę (RYS. 12–14, RYS. 15-17 i RYS. 18-20).
RYS. 6–8. Charakterystyka połączenia ściany zewnętrznej ze stropem w przekroju przez wieniec bez ocieplenia (wariant I): model obliczeniowy (6), linie strumieni cieplnych (adiabaty) (7) i linie rozkładu temperatur (izotermy) (8). Objaśnienia: 1 – cegła pełna gr. 37 cm, λ = 0,77 W/(m·K), 2 – płyta gipsowo-kartonowa gr. 2 cm, λ = 0,40 W/(m·K), 3 – strop żelbetowy gr. 15 cm, λ = 2,00 W/(m·K), 4 – wylewka cementowa gr. 3 cm, λ = 1,00 W/(m·K), 5 – parkiet drewniany gr. 2 cm, λ = 0,19 W/(m·K); rys.: K. Pawłowski
RYS. 9–11. Charakterystyka połączenia ściany zewnętrznej ze stropem w przekroju przez wieniec z ociepleniem od strony wewnętrznej (wariant II): model obliczeniowy (9), linie strumieni cieplnych (adiabaty) (10) i linie rozkładu temperatur (izotermy) (11). Objaśnienia: 1 – cegła pełna gr. 37 cm, λ = 0,77 W/(m·K), 2 – płyty rezolowe gr. x cm, λ = 0,22 W/(m·K), 3 – płyta gipsowo-kartonowa gr. 2 cm, λ = 0,40 W/(m·K), 4 – strop żelbetowy gr. 15 cm, λ = 2,00 W/(m·K), 5 – wylewka cementowa gr. 3 cm, λ = 1,00 W/(m·K), 6 – parkiet drewniany gr. 2 cm, λ = 0,19 W/(m·K); rys.: K. Pawłowski
RYS. 12–14. Charakterystyka połączenia ściany zewnętrznej z oknem w przekroju przez ościeżnicę bez ocieplenia (wariant III): model obliczeniowy (12), linie strumieni cieplnych (adiabaty) (13) i linie rozkładu temperatur (izotermy) (14). Objaśnienia: 1 – cegła pełna gr. 37 cm, λ = 0,77 W/(m·K), 2 – pianka montażowa gr. 2 cm, λ = 0,035 W/(m·K), 3 – płyta gipsowo-kartonowa gr. 2 cm, λ = 0,40 W/(m·K), 4 – stolarka okienna λ = 0,22 W/(m·K) – Uw1 = 1,87 W/(m2·K)/λ = 0,075 W/(m·K) – Uw2 = 0,81 W/(m2·K); rys.: K. Pawłowski
RYS. 15–17. Charakterystyka połączenia ściany zewnętrznej z oknem w przekroju przez ościeżnicę z ociepleniem od strony wewnętrznej bez węgarka (wariant IV): model obliczeniowy (15), linie strumieni cieplnych (adiabaty) (16) i linie rozkładu temperatur (izotermy) (17). Objaśnienia: 1 – cegła pełna gr. 37 cm, λ = 0,77 W/(m·K), 2 – płyty rezolowe gr. x cm, λ = 0,22 W/(m·K), 3 – pianka montażowa gr. 2 cm, λ = 0,035 W/(m·K), 4 – płyta gipsowo-kartonowa gr. 2 cm, λ = 0,40 W/(m·K), 5 – stolarka okienna λ = 0,075 W/(m·K) – Uw2 = 0,81 W/(m2·K); rys.: K. Pawłowski
RYS. 18–20. Charakterystyka połączenia ściany zewnętrznej z oknem w przekroju przez ościeżnicę z ociepleniem od strony wewnętrznej z węgarkiem (wariant V): model obliczeniowy (18), linie strumieni cieplnych (adiabaty) (19) i linie rozkładu temperatur (izotermy) (20). Objaśnienia: 1 – cegła pełna gr. 37 cm, λ = 0,77 W/(m·K), 2 – płyty rezolowe gr. x cm, λ = 0,22 W/(m·K), 3 – pianka montażowa gr. 2 cm, λ = 0,035 W/(m·K), 4 – płyta gipsowo-kartonowa gr. 2 cm, λ = 0,40 W/(m·K), 5 – stolarka okienna λ = 0,075 W/(m·K) – Uw2 = 0,81 W/(m2·K); rys.: K. Pawłowski
Do obliczeń numerycznych, przy zastosowaniu programu komputerowego TRISCO-KOBRU 86 [19], przyjęto następujące założenia:
- modelowanie złączy wykonano zgodnie z zasadami przedstawionymi w PN-EN ISO 10211:2008 [20],
- opory przejmowania ciepła (Rsi, Rse) przyjęto zgodnie z PN-EN ISO 6946:2008 [17] przy obliczeniach strumieni cieplnych oraz według PN-EN ISO 13788:2003 [21] przy obliczeniach rozkładu temperatur i czynnika temperaturowego ƒRsi(2D),
- temperatura powietrza wewnętrznego ti = 20°C (pokój dzienny), temperatura powietrza zewnętrznego te = –20°C (III strefa),
- wartości współczynnika przewodzenia ciepła materiałów budowlanych λ [W/(m·K)] przyjęto na podstawie tablic zamieszczonych w pracy [18].
Na RYS. 6–8, RYS. 9-11, RYS. 12–14, RYS. 15-17 i RYS. 18-20 przedstawiono analizowane warianty obliczeniowe. Szczegółowe procedury obliczeniowe parametrów fizykalnych złączy zaprezentowano m.in. w pracy [18]. Wyniki obliczeń zaprezentowano w TAB. 7 i TAB. 8.
TABELA 7. Wyniki obliczeń parametrów fizykalnych połączenia ściany zewnętrznej ze stropem w przekroju przez wieniec – opracowanie własne
TABELA 8. Wyniki obliczeń parametrów fizykalnych połączenia ściany zewnętrznej z oknem w przekroju przez ościeżnicę – opracowanie własne
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń (TAB. 7 i TAB. 8) można stwierdzić, że analizowane złącza generują dodatkowe straty ciepła określone m.in. w postaci liniowego współczynnika przenikania ciepła Ψi [W/(m·K)] oraz obniżenie temperatury na wewnętrznej powierzchni przegrody tmin. [°C]. Parametry fizykalne złączy ścian zewnętrznych po ociepleniu od wewnątrz zależą od usytuowania i grubości materiału termoizolacyjnego (TAB. 7 i TAB. 8).
Należy zwrócić uwagę, że ocieplenie od wewnątrz bez węgarka (przedłużenia ocieplenia na ościeżnicę – RYS. 15-17) powoduje znacznie wyższe dodatkowe straty ciepła (Φ, L2D, Ψi) oraz obniżenie temperatury na wewnętrznej powierzchni przegrody (tmin., ƒRsi.(2D)) niż rozwiązanie z węgarkiem – RYS. 18-20.
Takie rozwiązanie powoduje ryzyko występowania kondensacji na wewnętrznej powierzchni przegrody (rozwój pleśni i grzybów pleśniowych), kondensacji międzywarstwowej oraz zwiększenie ilości energii koniecznej do ogrzania pomieszczeń do żądanej temperatury.
Spełnienie kryterium w zakresie uniknięcia występowania ryzyka kondensacji powierzchniowej (rozwoju pleśni i grzybów pleśniowych): ƒRsi.(2D) ≥ ƒRsi.(kryt.) wymaga określenia wartości ƒRsi.(2D) na podstawie temperatury minimalnej na wewnętrznej powierzchni przegrody w miejscu mostka cieplnego (2D) tmin. [°C] oraz wartości ƒRsi(kryt.) uwzględniającej parametry powietrza wewnętrznego i zewnętrznego (wilgotność i temperatura powietrza).
Według normy PN-EN ISO 13788:2003 [21] czynnik temperaturowy ƒRsi(kryt.) oblicza się lub przyjmuje w zależności od zastosowanego w budynku rodzaju wentylacji (wentylacja grawitacyjna – dominująca w budownictwie mieszkaniowym lub wentylacja mechaniczna, często będąca składnikiem systemów klimatyzacyjnych pozwalających w prawie dowolny sposób kształtować właściwości mikroklimatu wnętrz).
Wartość maksymalna z 12 miesięcy w odniesieniu do lokalizacji (Bydgoszcz) ƒRsi.(max) = ƒRsi(kryt.) = 0,785 (luty). Oznacza to, że w każdym miesiącu roku i dla wszystkich innych wartości temperatur brzegowych dla uniknięcia kondensacji powierzchniowej ƒRsi.(2D) powinien być większy niż 0,785. W pewnych przypadkach (tabele 7–8) warunek: ƒRsi.(2D) ≥ ƒRsi(kryt.) nie został spełniony, w związku z czym istnieje możliwość (ryzyko) występowania kondensacji na wewnętrznej powierzchni przegrody.
W rozporządzeniu [1], mimo uznania normy PN-EN ISO 13788 [21] za obowiązującą w projektowaniu, istnieje odstępstwo od jej wymagań polegające na przyjęciu średniej miesięcznej wilgotności względnej powietrza wewnętrznego w stałej wartości φi = 0,50 (50%) (punkt 2.2.2 Załącznika nr 2 [1]) dla pomieszczeń z temperaturą wewnętrzną równą co najmniej 20°C. Równocześnie dopuszczono (bez obliczeń) dla tych pomieszczeń przyjmowanie wartości czynnika ƒRsi(kryt.) = 0,72, co praktycznie oznacza rezygnację z ustalania klas wilgotności pomieszczeń zaopatrzonych w wentylację grawitacyjną. To odstępstwo nie pozwala na uwzględnienie w obliczeniach wilgotnościowych realnych warunków lokalizacyjnych (klimatycznych) oraz mikroklimatycznych badanego budynku, przynajmniej w odniesieniu do pomieszczeń o temperaturze wewnętrznej ti ≥ 20°C, dość drastycznie obniżając poziom wymagań w zakresie ochrony przed zagrzybieniem budynków położonych w Polsce w ostrzejszych strefach klimatycznych (strefa IV i V).
Sprawdzenie warunku w zakresie występowania kondensacji międzywarstwowej przeprowadza się metodą szacunkową Glasera przedstawioną w normie PN-EN ISO 13788:2003 [21]. Norma ta budzi wiele wątpliwości co do jakości uzyskiwanych wyników obliczeń i sposobu ich interpretacji, dlatego zaleca się przeprowadzenie obliczenia metodą numeryczną. Metody symulacyjne opierają się na zaawansowanych programach komputerowych do symulacji zjawisk cieplno-wilgotnościowych, np. WUFI-PRO 5.0. Wyniki w zakresie kondensacji międzywarstwowej, przy zróżnicowanym zastosowaniu materiału termoizolacyjnego, zaprezentowano m.in. w pracach [15, 22].
Podsumowanie i wnioski
Docieplenie ścian zewnętrznych od wewnątrz jest powszechnie stosowanym działaniem w zakresie termomodernizacji istniejących budynków w celu osiągnięcia obowiązujących i zmieniających się wymagań w aspekcie cieplno-wilgotnościowym.
Projektowanie tego typu dociepleń na podstawie obliczeń przybliżonych, np. dotyczących tylko płaskiej przegrody, określając współczynnik przenikania ciepła w polu jednowymiarowym Uc (U1D), jest niedopuszczalne. Zasadne staje się wykonanie obliczeń parametrów fizykalnych złączy przegród zewnętrznych z uwzględnieniem odpowiednich parametrów powietrza wewnętrznego i zewnętrznego, prezentowane w przykładzie obliczeniowym 3 oraz m.in. w pracy [23]. Na ich podstawie należy opracować karty katalogowe poprawnie zaprojektowanych złączy przegród zewnętrznych po ociepleniu od wewnątrz.
Rozwiązanie materiałowe ocieplenia przegród budynku od strony wewnętrznej zależy od następujących czynników:
- eksploatacja pomieszczeń,
- rodzaj materiału konstrukcyjnego ścian oraz materiału użytego do ocieplenia,
- technologia zamocowania dodatkowej termoizolacji.
Szczegółowe analizy w zakresie projektowania i wykonywania dociepleń od wewnątrz przedstawiono także m.in. w pracy [24].
Literatura
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2017 r. poz. 2285).
- K. Arbiter, „Innendaemmung”, Wydawnictwo Rudolf Mueller, Koeln 2014.
- R. Bynum, „Insulation Handbook” McGraw-Hill 2001.
- M. Pfundstein, „Detal Practice: Insulating Materials. Principles, Materials and Applications”, Birkhauser GmbH, 2008.
- Powell & Stanley L. Matthews, „Insulation, Materials and Systems”, ASTM 1997.
- M. Wesołowska, K. Pawłowski, „Aspekty związane z dostosowaniem obiektów istniejących do standardu budownictwa energooszczędnego”, Agencja Reklamowa TOP, Włocławek 2016.
- B. Orlik-Kożdzoń, P. Krause, T. Steidl, „Rozwiązania materiałowe w ociepleniach od wewnątrz”, „IZOLACJE” 11/12/2015, s. 30–34.
- Strona internetowa: www.knauf.pl
- Strona internetowa: www.ecovario.pl
- Strona internetowa: www.xella.pl
- EnergieCluster. Kurs HLWD 2011, Innendämmung.
- Deutsche Rockwool Mineralwool.
- Strona internetowa: www.variotec.de
- K. Arbeter, „Innendaemmung”, Wyd. Rudolf Mueller, Koeln 2014.
- M. Dybowska-Józefiak, K. Pawłowski, „Analiza rozwiązań materiałowych przegród zewnętrznych ocieplonych od wewnątrz”, „Materiały Budowlane” 1/2017, s. 31–33.
- DIN 4108-3 Wärmeschutz und Energie-Einsparung in Gebäuden. Teil 3: Klimabedingter Feuchteschutz. Anforderungen, Berechnungsverfahren und Hinweise für Planung und Ausfrührung.
- PN-EN ISO 6946:2008, „Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Metoda obliczania”.
- K. Pawłowski, „Projektowanie przegród zewnętrznych w świetle aktualnych warunków technicznych dotyczących budynków. Obliczenia cieplno-wilgotnościowe przegród zewnętrznych i ich złączy”, Grupa MEDIUM, Warszawa 2016.
- Program komputerowy TRISCO-KOBRU 86.
- PN-EN ISO 10211:2008, „Mostki cieplne w budynkach. Strumienie ciepła i temperatury powierzchni. Obliczenia szczegółowe”.
- PN-EN ISO 13788:2003, „Cieplno-wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych i elementów budynku. Temperatura powierzchni wewnętrznej umożliwiająca uniknięcie krytycznej wilgotności powierzchni wewnętrznej kondensacji. Metody obliczania”.
- M. Dybowska-Józefiak, K. Pawłowski, „Renowacja ścian zewnętrznych budynków ocieplonych od wewnątrz – wybrane aspekty fizykalne”, „Materiały Budowlane” 11/2015, s. 128–130.
- K. Pawłowski, „Parametry fizykalne złączy ścian zewnętrznych po ociepleniu od wewnątrz – studium przypadku”, XVI Polska Konferencja Naukowo-Techniczna Fizyka Budowli w Teorii i Praktyce, Łódź 2017. Materiały konferencyjne. Referaty, Instytut Fizyki Budowli Katarzyna i Piotr Klemm S.C., s. 173–177.
- R. Wójcik, „Docieplenie budynków od wewnątrz”, Grupa MEDIUM, Warszawa 2018.